Jakie obowiązki ma świadek w sądzie?

Dzisiaj o tym, kto musi składać zeznania, a kto może być z tego zwolniony. W następnym odcinku prawnik opowie, czy można złożyć zeznania na piśmie i czy można usprawiedliwić nieobecność na rozprawie.

* Czy świadek może odmówić składania zeznań w sądzie? Czy zostać zwolnionym ze składania zeznań w sprawie, która dotyczy bliskich osób?

- Zgodnie z treścią artykułu 261§1 k.p.c. nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka za wyjątkiem ściśle określonego kręgu osób. Należą do nich małżonkowie stron, ich wstępni, zstępni, rodzeństwo, powinowaci w tej samej linii lub stopniu oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. Warto zaznaczyć, że prawo do odmowy zeznań przez małżonka lub przysposobionego trwa także po ustaniu małżeństwa czy przysposobienia.

Odmowa zeznań przez wskazane osoby jest niedopuszczalna w sprawach o prawa stanu (w szczególności w sprawach małżeńskich oraz w sprawach ze stosunku między rodzicami a dziećmi), z wyjątkiem spraw o rozwód.

Skorzystanie z prawa do odmowy zeznań przez osobę bli-ską wyłącza posiadane przez nią wiadomości z materiału dowodowego sprawy, nie uprawnia jednak do wyciągania wniosków niekorzystnych dla strony, na której żądanie dana osoba w charakterze świadka została powołana.

* W jakich okolicznościach można odmówić składania zeznań przed sądem?

- Świadek może odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania, jeżeli takie zeznanie mogłoby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie mogłoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

W świetle orzecznictwa, uprawnienie do odmowy odpo-wiedzi na zadane pytanie może uzasadniać tylko realna możliwość narażenia się świadka lub osoby mu bliskiej (w stopniu określonym w artykule 261§1) na odpowiedzialność karną, hańbę (rozumianą jako spotkanie się z rażąco ujemną oceną moralną wskutek określonego postępowania), bezpośrednią i dotkliwą (a więc w znacznym rozmiarze) szkodę majątkową. Przesłanką powstania tegoż uprawnienia jest także możliwość pogwałcenia istotnej tajemnicy zawodowej (obowiązek jej zachowania, zdaniem doktryny, musi wynikać z przepisów ustawowych i pozostawać w związku z faktami, których odpowiedź ma dotyczyć, a dotyczy osób posiadających pewne informacje, uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu, chociażby w chwili składania zeznań już go nie pełniły).

Duchowny wyznań uznanych w Polsce może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi (przyjmuje się, że również po zakończeniu sprawowania tej funkcji).