Lis i grona

Jest tam głośne porównanie filozofii Nietzschego i świętej Faustyny, a w nim - tak lubiana przez ks. Tischnera przypowieść. Tym razem - o lisie, który miał apetyt na słodkie winogrona, ale nie mógł ich sięgnąć, bo wisiały zbyt wysoko. Aby się pocieszyć, wmówił sobie, że winogrona są kwaśne. Wszystkich zaś, którzy twierdzili, że jest inaczej, uznał za kłamców.

Tischner wyjaśnia: „Resentyment polega na odwróceniu porządku wartości. Wartości wyższe zostają uznane za niższe, a niższe za wyższe. To, co jest słodkie, staje się gorzkie, a to, co gorzkie, staje się słodkie. Skąd się to bierze? Ze słabości. Lis nie przyznaje się do tego, że jest mały, wiadomo przecież, że lisy są wielkie. Zamiast uznać prawdę, mści się na porządku wartości i przewraca go do góry nogami”.

Filozof zwraca uwagę, że tak naprawdę jest to zemsta na ludziach reprezentujących znienawidzony porządek. Jej źródłem i motorem jest zawiść: lis nosi w duszy widok szpaka potrafiącego sięgnąć wyżej. „Poniża innych, by wywyższyć siebie. Jakże „twórcza” jest nieposkromiona zawiść! Ile ukrytych „prawd” o człowieku może odsłonić! Ile kroków przedsięwziąć, żeby się bronić przed „wrogiem”!

Lis manipuluje hierarchiami wartości, odwraca je i nagina do potrzeb, po to tylko, by twierdzić, że „szpak mimo wszystko nie jest święty”. Ktoś wprawdzie „zachował się wspaniale podczas wojny, ale... bije żonę. Ktoś inny był więziony przez komunistów, ale... nie ma ślubu kościelnego. Ktoś zrobił wiele dla pojednania narodów, ale... ma zbyt luksusowy samochód. Tamte miary wartości są nieważne, ważna jest ta, którą ja stosuję!”.

Pisząc o tym ze smutkiem w roku 1999 ks. Tischner tłumaczył, że czasy długoletniego zniewolenia pozostawiły w nas nieznane bliżej kompleksy i resentymenty. Na ile się od tego czasu zmieniliśmy?