Czy niski poziom wód zagraża rybom? Które z nich są najbardziej zagrożone, a które radzą sobie najlepiej? Ichtiolog wyjaśnia

Na większości naszych rzek obserwujemy obecnie średnie i niskie stany. Na kilku są one najniższe od wielu lat. Smutnym tego przykładem jest rzeka Pokrzywianka. Z tygodnia na tydzień wody w naszych rzekach jest coraz mniej i jeśli nie pojawią się systematyczne opady, w niedługim czasie możemy obserwować najniższe przepływy w naszym regionie od lat. Ale w porównaniu do wielu miejsc w Polsce, gdzie duże rzeki prawie wyschły, u nas sytuacja nie jest najgorsza.

Niestety tak. Zmniejszony przepływ wody może doprowadzić do braku wymiany odpowiedniej ilości wody, a skumulowanie zanieczyszczeń i brak tlenu w wodzie może prowadzić do znacznych śnięć ryb i dużych strat w całym wodnym ekosystemie. Każdy zrzut ścieków czy spływ środków ochrony roślin z pól w przypadku niskich stanów wód występuje w takim przypadku w większym stężeniu, a to ma fatalne skutki dla zwierząt wodnych.

Z obecnych w naszych wodach, najbardziej narażone są pstrągi potokowe, lipienie, strzeble potokowe, potem sandacze i ryby prądolubne. Każdy gatunek ma swoje wymagania co do temperatury wody i ilości tlenu. Jeśli stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie jest zbyt niskie, ryby przestają pobierać pokarm, a jeśli ilość tlenu jeszcze spadnie, giną. Dla przykładu, dla pstrąga potokowego graniczna temperatura wody wynosi 18 stopni Celsjusza. Najlepiej w trudnych warunkach radzi sobie węgorz, który w dużej mierze oddycha także przez skórę. Niestety, z brakiem wody i tlenu bardzo dobrze sobie radzą też gatunki obce jak trawianka i karaś srebrzysty – które przez tą wyjątkową odporność potrafią zdominować wiele wód. Na krótki czas potrafią obyć się w ogóle bez wody, zagrzebane w mule.

Nie tyle sam poziom wody wpływa na występowanie i zachowania ryb, co zmiany, które są jego wynikiem. Im jest niższy, tym szybciej woda się nagrzewa, a im jest cieplejsza, tym mniej zawiera tlenu, a to już silnie wpływa na zachowania i występowanie ryb. Podczas niżówek ryby szukają miejsc lepiej natlenionych, zacienionych. Gromadzą się w okolicach bystrzyn. Jeśli parametry wody, baza pokarmowa i ilość schronień jest odpowiednia, wcale nie musi być dużo wody, by ryby występowały w dużych zagęszczeniach. Często podczas badań spotykam ławice leszczy na wodzie o głębokości 40 centymetrów czy medalowe pstrągi i klenie w wodzie dosłownie po kostki.

Hol ryby powoduje u ryb zwiększone zapotrzebowanie na tlen, więc po wypuszczeniu mogą mieć problem z dojściem do siebie. W przypadku występowania wysokich temperatur ryby powinno się odhaczać w wodzie, bez wyjmowania ich na brzeg.

Można w mniejszych zbiornikach stawiać aeratory, które będą natleniać i mieszać wodę, ale to są działania doraźne. Najlepszym rozwiązaniem jest prowadzenie działań, które ograniczą występowanie niżówek. Takie prowadzimy na rzece Mierzawie i wkrótce będziemy prowadzić także na innych rzekach w regionie. To na przykład nasadzenia drzew nad brzegami rzek w celu ich zacienienia. Istotne jest także pozostawianie zwalonych drzew w wodzie. Trzeba pamiętać, że susze i powodzie zaczynają się w całej zlewni a nie w samej rzece, która odbiera opady z całego terenu zlewni. Pomaga ograniczenie koszenia trawy i tworzenie łąk kwietnych, magazynowanie deszczówki, zastępowanie kostki i asfaltu tam, gdzie to możliwe, geokratami, żwirem lub płytami ażurowymi.