Litwa. Bursztynowa pasja Kazimierasa Mizgiris'a

[galeria_glowna]
JURATA I ROZGNIEWANY BÓG PERKUN

Niezwykle popularne u naszych północnych sąsiadów kawałki bursztynu oraz biżuteria z niego przekazywana z pokolenia na pokolenie, uważane są za odłamki rozbitego podwodnego zamku. Według legendy bowiem, przed wiekami głęboko na dnie Bałtyku, we wspaniałym bursztynowym pałacu mieszkała nieśmiertelna bogini Jurata. Zakochała się jednak w prostym rybaku, co wywołało gniew litewskiego Zeusa - najważniejszego boga w ich pogańskim areopagu, Perkuna (Perkunasa).

Miotane przez niego pioruny rozbiły "w drobny mak" pałac Juraty i od tamtej pory jego kawałeczki wyrzucają fale Bałtyku. Warto przypomnieć, że bałtycki bursztyn powstał z żywicy sosen około 50 milionów lat temu. I na świecie jest najcenniejszy. Zawiera bowiem kwas bursztynowy - sukcynit o właściwościach leczniczych. Naukowo udowodniono, że wzmacnia on układ odpornościowy człowieka i dodaje organizmowi energii.

Od wieków wyrabiano z niego amulety, totemy i ozdoby. Ówcześni mieszkańcy tych ziem, a także starożytni Bałtowie wierzyli, że chronią przed chorobami i różnymi nieszczęściami. Na III tysiąclecie p.n.e. datowany jest ogromny zbiór bursztynu oraz wyrobów i ozdób z niego o łącznej wadze ponad 75 ton (!!!) odkryty w połowie XIX w. przez archeologów w pobliżu Judokrantė na Mierzei Kurońskiej.

OD BIAŁEGO DO BŁĘKITNEGO

Największe i najbogatsze litewskie muzeum bursztynu znajduje się w nadbałtyckim kurorcie Połąga (Palanga), w dawnym pałacu Tyszkiewiczów. Niewielka, ale ciekawa jest galeria i muzeum w Nidzie na Mierzei Kurońskiej. Bałtycki bursztyn występuje w wielu barwach i ich odmianach. Oprócz najczęściej spotykanej miodowej lub słomkowej, przeźroczystej - czasami z zatopionymi w nim owadami, nasionami lub kawałkami roślin - lub matowej, jest bursztyn biały, zielony, a także najrzadszy i najdroższy - błękitny.

Tę barwę nadała mu zawartość żelaza. Są oczywiście kolekcjonerzy i pasjonaci tej skamieniałej żywicy oraz artyści wykonujący z niej przepiękną biżuterię oraz pamiątki. Na Litwie do ich czołówki należą Virginija i Kazimieras Mizgiris, właściciele wspomnianej już galerii i muzeum bursztynu w Nidzie, a także dwu galerii oraz muzeum w Wilnie. To ostatnie znalazło się w programie naszej grudniowej press tour na Litwę.

Zajrzałem również do materiałów publikowanych na ten temat oraz na strony internetowe (www.ambergallery.lt) wileńskiego muzeum i galerii. Wyłonił się z tego obraz pasjonatów z ogromnym dorobkiem w tej dziedzinie. "Przed ponad 30-laty - napisał Kazimieras Mizgiris - po raz pierwszy zetknąłem się, jako fotograf, z bursztynem. Podczas spaceru po plaży koło portu znalazłem w piasku tuż pod nogami kawałek bursztynu. I od razu wiedziałem, że stanie się on ważną rzeczą w moim życiu." Wspominając o początkach swojego zainteresowania bursztynami późniejsi właściciele dwu ich muzeów i kilku galerii podkreślili, że zaprosili do Nidy z Wilna, Połągi i Kłajpedy znanych artystów. I rozpoczęli z nimi współpracę w dziedzinie wykonywania biżuterii artystycznej oraz pamiątek.

SŁAWNA KOLEKCJA

W ciągu 30 lat powstawała też kolekcja Mizgiris'ów. Największy eksponowany w ich muzeum kawał bursztynu waży prawie 3 kg. Jest też wiele o wadze 2, 1,5 i 1 kg. A także wiele odmian kolorystycznych: niebieskich, białych, zielonych oraz z zatopionymi w bursztynie owadami, nasionami itp. Uczestniczyli też w opracowywaniu projektu europejskiego "Szlaku bursztynowego". A w celu popularyzacji bursztynu zorganizowali ruchomą wystawę "Bursztyn Bałtycki - historia i design" składającą się z czterech części: historycznej, archeologicznej, prezentacji dzieł współczesnych artystów oraz bursztynowego rękodzieła. Wystawa ta prezentowana była już w kilku krajach.

Równocześnie tworzyli wspomniane już galerie i muzea. Pierwszą, w 1991 roku, w Nidzie w pobliżu Domu Tomasza Manna - niemieckiego pisarza - noblisty, który mieszkał w nim na początku lat 30-tych XX w. W 1993 r. także w Nidzie, Galerię i Muzeum Bursztynu. Następnie przyszedł czas na Wilno. Marzeniem każdego właściciela galerii, zwłaszcza tak szczególnych jak sprzedających biżuterię i wyroby z bursztynu, jest posiadanie jej w miejscu najliczniej odwiedzanym przez turystów, oczywiście najchętniej zagranicznych. W litewskiej stolicy oznacza to przede wszystkim Senamiestyje - Starówkę.

Virginija i Kazimieras Mizgiris znaleźli więc odpowiednie miejsce - jednopiętrowy dom przy jednej z bocznych uliczek, św. Mikołaja (Šv. Mykolo 8), łączącej ul. Zamkową z kościołem św. Michała Archanioła (Šv. Onos) oraz kościołami św. Anny i Bernardynów. Wkrótce miejsce to miało się stać jednym z najbardziej znanych na Starówce. Niedostatek powierzchni zmusił bowiem nowych właścicieli do szukania jej niżej. A w rezultacie odkrycia, pod grubą, zalaną betonem podłogą, oryginalnych piwnic z przełomu XV i XVI w. Ze starymi piecami garncarskimi, ręcznie wyrabianymi kaflami, ceramiką itd. W Wilnie pojawiła się kolejna atrakcja turystyczna.

SKARBY W STAROMIEJSKIEJ PIWNICY

Do części muzealnej Gintario Galerija Muzejus V. i K. Mizgiris'ów schodzi się w dół stromymi schodami. Pomieszczenie nie jest wielkie, ale ekspozycja, z wykorzystaniem odkrytych reliktów sprzed ponad 5 wieków, bardzo ciekawa. Obejrzeć można zarówno odnalezione w tej piwnicy stare piece garncarskie i ceramikę, jak i zbiory bursztynu. Wielkie jego "kęsy", różne odmiany, także kolorystyczne, pochodzące z wykopalisk amulety i ozdoby oraz współczesną biżuterię artystyczną i pamiątki wykonane z bursztynu.

Na górze zaś, z tego samego przedsionka, wchodzi się do firmowej galerii bursztynu, pełnej przeważnie oglądających i kupujących turystów. Na budynku w którym znajduje się galeria i muzeum bursztynu Mizgiris'ów jest informujący o nich duży napis. A nad bramą szyld z replikami amuletów znajdowanych w bursztynowych skarbach i antycznych mogiłach oraz rokiem 1998 - otwarcia obiektu.

W 2004 r. obok galerii i muzeum powstało Centrum Sztuki Bursztynu Bałtyckiego - Art Center of Baltic Amber. Zaś w roku następnym ich właściciele otworzyli galerię bursztynu "Kryžių Kalnas" przy ul. Ostrobramskiej 17, odległej o nieco ponad 100 metrów od słynnej Ostrej Bramy. Jest to też placówka doskonale zaopatrzona w przepiękną biżuterię z bursztynu, srebra itp., a także pamiątki - dzieła wybitnych litewskich artystów.