Odnalazł nazwiska żydowskich mieszkańców Rozwadowa, dziś osiedla Stalowej Woli. Zobacz zdjęcia

Promocja rozpoczęła się od filmu, w którym dyrektor muzeum Aneta Garanty i kierowniczka głównej miejskiej biblioteki Joanna Rybak opowiedziały historię rozwadowskich żydów i wypędzenia ich z miasta przez Niemców. Było dużo zdjęć i ruchomych obrazów.

Dionizy Garbacz zapewnił, że książka przynosi rzetelne, udokumentowane fakty. - Nie ma w niej rozpowszechnionych, a niesprawdzonych i wręcz fałszywych opowieści – zapewnił autor.

Dodał, że materiały do książki zbierał od wielu lat, ale praca poświęcona tylko temu tytułowi zabrała mu dwa lata. Miał spotkania z pięćdziesięcioma osobami, których relacje spisał i zamieścił, kiedy miał pewność, że są prawdziwe.

Mity o Żydach z Rozwadowa i Stalowej Woli

Kategorycznie rozprawił się z mitami o Żydach, ale bez wskazywania w książce kto się ich dopuścił. Wspomniał tylko, że nie było rozstrzelania w rynku dwóch tysięcy Żydów, a doktor Łazowski nie ratował Żydów sztucznym tyfusem.

- Moim głównym celem było przywołanie nazwisk Żydów związanych z Rozwadowem – powiedział. A było to karkołomne zadanie. Pomoc otrzymał od uniwersytetu w Sztokholmie, które miało dobre kontakty z izraelskim instytutem Yad Vashem, skąd otrzymał nazwiska żydowskich mieszkańców Rozwadowa. Ale w językowej wersji niemieckiej, angielskiej i hebrajskiej, co wymagało tłumaczenia. Zrobił to jego syn Piotr.

Autorowi udało się ustalić, w oparciu o źródła archiwalne, nazwiska Żydów, którzy zdołali opuścić Rozwadów w początkach okupacji, a także ustalony dotąd wykaz żydowskich mieszkańców Rozwadowa – ofiar Holocaustu. Po raz pierwszy powstał taki uporządkowany spis. W oparciu o źródła archiwalne sporządził wykaz nazwisk blisko 900 żydowskich mieszkańców Rozwadowa – ofiar Holocaustu. Ponadto odnalazł nazwiska części więźniów rozwadowskiego obozu i wszystkich – stalowowolskiego.

W galerii zobacz zdjęcia rozwadowskich Żydów oraz zdjęcia ze spotkania.

Z mroków zapomnienia

Imię pełni ważną rolę w procesie kształtowania się tożsamości – twierdzą psycholodzy. W dyskusji na promocji jeden z mężczyzn powiedział, że książka Dionizego Garbacza przypomina zapomnianą historię rozwadowskich Żydów i przez podanie ich nazwisk wyciąga ich z mroków zapomnienia.

Rozwadów - w języku jidisz ראָזוועדאָוו–Rozvedov, dziś osiedle Stalowej Woli w latach 1690–1973 był samodzielnym miastem założonym na mocy przywileju lokacyjnego króla Jana III Sobieskiego.

Nazwę Rozwadów zawdzięcza pierwszemu jego właścicielowi, Gabrielowi Rozwadowskiemu. Przed II wojną światową mieszkało w Rozwadowie 1790 Żydów, stanowili blisko 70 procent wszystkich mieszkańców. Po wkroczeniu Niemiec w 1939 ludność żydowska została wypędzona na wschodni brzeg Sanu, do radzieckiej strefy okupacyjnej. Nieliczni, którzy zostali, do 1942 roku zostali zabici lub wywiezieni do obozów.