Rezerwat kotewki orzecha wodnego w Pniowie powstał 64 lata temu

Rezerwat utworzony został Zarządzeniem Ministra Leśnictwa z dnia 20 marca 1956 roku. Sprecyzowany w ten sposób cel utworzenia rezerwatu pozostał aktualny do dnia dzisiejszego, wobec postępujących, niekorzystnych zmian środowiska, cel ten uznać należy za wyjątkowo ważny i aktualny. Głównym zadaniem w zakresie ochrony rezerwatu jest utrzymanie właściwych stosunków wodnych w zbiorniku i jego otoczeniu dla zachowania optymalnych warunków do rozwoju kotewki orzecha wodnego.

Jak czytamy w opracowaniu Tomasza Połomskiego, rezerwat przyrody „Pniów” jest rezerwatem wodno – florystycznym o charakterze rezerwatu częściowego. Położony jest w miejscowości Pniów w gminie Radomyśl nad Sanem. Obejmuje dwa zbiorniki o łącznej powierzchni 4,15 hektara znajdujące się w północno zachodniej części gminy.

Rezerwat od strony południowo-zachodniej i zachodniej znajduje się w niewielkiej odległości od rzeki San, od wschodu graniczy z pastwiskiem należącym do wsi Pniów, a częściowo z obwałowaniem rzeki Strachockiej, od północnego zachodu z nieużytkiem (moczary), a od zachodu z zabudowaniami wsi Pniów.

Stanowisko kotewki orzecha wodnego w Pniowie jest jednym z ostatnich miejsc naturalnego występowania tego rzadkiego gatunku w dorzeczu Sanu i Wisły środkowej. Generalnie przyczyną zanikania kotewki orzecha wodnego jest obniżanie się poziomu wód w niewielkich zbiornikach wodnych i starorzeczach oraz postępująca w bardzo szybkim tempie eutrofizacja wód powierzchniowych. Aktualnie liczebność kotewki orzecha wodnego w rezerwacie „Pniów” jest bardzo duża, lecz pomimo to powinien być otoczony szczególną opieką.

Orzech wodny to gatunek krytycznie zagrożony, zamieszczony w „Polskiej czerwonej księdze roślin". W ostatnim stuleciu zasięg kotewki wybitnie się skurczył i gatunek utracił około 190 stanowisk, w tym blisko 60 stanowisk w ostatnich 25 latach. Głównymi czynnikami powodującymi wymieranie kotewki są: regulacja rzek, wypłycanie i zarastanie starorzeczy odwadnianie i osuszanie, różnego typu zabiegi związane z gospodarką rybacką, introdukcja roślinożernego gatunku ryby - amura białego, a także chemiczne skażenie wód.

Kotewka orzecha wodnego to roślina o łodydze podwodnej długości do 1,5 m (czasem więcej), w górnej części gęsto ulistnionej, z wydłużonymi międzywęźlami oraz wyrastającymi z węzłów pierzasto rozgałęzionymi korzeniami. Liście podwodne drobne, równowąskie lub lancetowate; liście pływające zebrane w różyczkę na szczycie łodygi. Kwiaty drobne, 4-krotne, występujące pojedynczo na szypułkach wyrastających w kątach liści pływających. Owoc charakterystyczny w postaci dużego, twardego, jednonasiennego orzecha opatrzonego czterema dużymi, silnie zaostrzonymi wyrostkami w kształcie rogów.

Nasiona kotewki zawierają dużą ilość skrobi i są jadalne. W czasach wczesnohistorycznych mielono je na mąkę. Kolczaste orzechy kotewki stosowano w średniowieczu w celu ochrony przed złodziejami, rozsypując je wokół zabudowań, a także na polu bitwy dla powstrzymania konnicy nieprzyjaciela.