Rzeszowianie jeszcze poczekają na usunięcie pomnika radzieckiego z przestrzeni miasta

Deklarację o przeniesieniu kontrowersyjnego pomnika złożył w kwietniu br. na sesji rady miasta prezydent Konrad Fijołek. Fijołek poinformował wówczas, że „najlepiej byłoby przenieść pomnik na cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej”. Poinformował też, że zlecił ekspertyzę, która wykazała, że pomnika nie da się przenieść w całości, ale jego znaczącą część. Prezydent Rzeszowa poinformował także, że miasto podejmie działania w kierunku przeniesienia, a IPN sfinansuje to przedsięwzięcie.

Po tych ustnych deklaracjach prezes IPN Karol Nawrocki wysłał 14 czerwca pismo do prezydenta Fijołka o wyrażenie formalnej zgody na demontaż pomnika upamiętniającego Armię Czerwoną posadowionego na pl. Ofiar Getta. Według informacji Rafała Leśkiewicza, rzecznika prasowego IPN w Warszawie, 22 lipca do IPN wpłynęła odpowiedź prezydenta Rzeszowa, w której on „wyraził wolę przeniesienia przedmiotowego pomnika na cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej przy ul. Lwowskiej w Rzeszowie.” Rafał Leśkiewicz poinformował Nowiny, że IPN wnet wyśle odpowiedź na stanowisko prezydenta Fijołka, ale nie ujawnił jej treści.

Problem z niedokończonym procesem dekomunizacji przestrzeni publicznej, czyli z usunięciem z niej wszelkich totalitarnych upamiętnień, nagłośnił prezes IPN Karol Nawrocki zaraz po napaści Rosji na Ukrainę. Po tym oświadczeniu wiele samorządów przystąpiło do demontażu pomników sowieckich. Robiły to przy udziale środków finansowych IPN.

W obliczu braku pozytywnej reakcji władz Rzeszowa prezes IPN skierował w marcu do prezydenta Rzeszowa list, w którym zaproponował współpracę przy likwidacji pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej. Równocześnie zadeklarował pomoc w uhonorowaniu pamięci o rzeczywistych bohaterach. IPN podtrzymuje tę deklarację.

Aby przenieść pomnik na cmentarz wojenny, potrzebna jest zgoda wojewody. Jak informuje nas rzecznik prasowy wojewody Michał Mielniczuk, do tej pory miasto Rzeszów nie zwróciło się o taką zgodę.

Przypomnijmy, że zapisy ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (z późniejszymi zmianami) zobowiązują właściciela albo użytkownika wieczystego nieruchomości, na której w dniu wejścia w życie ustawy znajduje się pomnik lub inne upamiętnienie do usunięcia ich. Wg tej ustawy IPN tylko wspiera samorządy w tych działaniach.

Podkarpacki Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego 18 kwietnia 2018 r. wydał decyzję nakładającą na gminę miasto Rzeszów obowiązek usunięcia Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej. Minister kultury i dziedzictwa narodowego utrzymał w mocy tę decyzję.

Natomiast na decyzję MKiDzN z dnia 22 marca 2019 r. skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wniosła Gmina Rzeszów. WSA w Warszawie wyrokiem z dnia 10 grudnia 2019 r. skargę oddalił. Aktualnie NSA rozpatruje skargę kasacyjną gminy miasto Rzeszów w tej sprawie. Niewykluczone, że na decyzję NSA czeka obecnie prezydent Konrad Fijołek.