79. rocznica likwidacji iłżeckiego getta. Uczczono pamięć pomordowanych żydowskich mieszkańców [ZDJĘCIA]

Organizatorami ceremonii były następujące instytucje: Powiatowy Instytut Kultury, Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego oraz Gmina Iłża i Muzeum Regionalne. Patronat honorowy temu wydarzeniu udzielił starosta radomski, Waldemar Trelka.

- Pamięć o tych, którzy odeszli jest bardzo ważna

- podkreślał podczas uroczystości Krzysztof Kozera, wicestarosta radomski.

Główne uroczystości odbyły się na cmentarzu żydowskim, który został założony w 1837r. Podczas II wojny światowej cmentarz ten uległ dewastacji – nagrobki znajdujące się na cmentarzu zostały wyrwane i wykorzystane do utwardzania lokalnych dróg. W latach 2002-2006 cmentarz został uporządkowany staraniem potomków iłżeckich Żydów zamieszkałych w USA.

Podczas uroczystości na cmentarzu żydowskim została przeniesiona, odnaleziona, ponad stuletnia macewa z tej nekropolii. Potem w siedzibie Powiatowego Instytutu Kultury odbyła się przygotowana przez Łukasza Babulę z muzeum Regionalnego prezentacja nielicznych zachowanych zdjęć ukazujących Żydów iłżeckich. Został także zaprezentowany archiwalny film o życiu żydowskiej społeczności, a projekcję ilustrował recital skrzypcowy muzyków Radomskiej Orkiestry Kameralnej: Marcina Davida Króla i Lucjana Szalińskiego – Bałwasa.

Żydzi zaczęli przybywać do Iłży po roku 1789. Ich liczebność rosła szybko. W 1827 roku było ich 376, to jest 22 procent ogółu mieszkańców. W 1857 roku już 521, czyli 26,3 procent, a w 1897 roku – 2069 osób, to jest 48 procent mieszkańców Iłży. Żyli głównie z handlu i rzemiosła.

Gminę wyznaniową założono oficjalnie w 1850 roku. Synagogę wzniesiono na terenie manufaktury fajansu Zeliga Sunderlanda. Obok fabryki, w tych latach do Żydów należały w mieście jeszcze 3 młyny, 5 kamieniołomów i 10 kantorów handlowych. W mieście było kilka chederów, a od 1910 r. działała Żydowska Społeczna Szkoła Ludowa dla 40 uczniów. Na czele gminy stał rabin Mosiek Cukier, urodzony w 1848 roku w Kazanowie. W okresie międzywojennym Żydzi w Iłży utrzymywali się z handlu i drobnej przedsiębiorczości. Poza rzemiosłem niezmiernie ważnym zajęciem tutejszych Żydów był handel. W 1937 roku w Iłży było 1692 mieszkańców Żydów. W grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli w Iłży getto, w którym zgromadzili około 2 tysięcy Żydów. W październiku 1942 roku getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańców Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince.