Jak sprawdzić własną teczkę?

W archiwach Instytutu Pamięci Narodowej wielu Polaków ma szanse znaleźć odpowiedzi na pytania, które dręczyły ich przez lata. Dziś radzimy co zrobić, żeby uzyskać dostęp do tych dokumentów.

W myśl ustawy z pytaniem, czy jest się pokrzywdzonym w rozumieniu ustawy o IPN może wystąpić każdy obywatel. W przypadku śmierci osoby pokrzywdzonej prawo do złożenia wniosku przysługuje osobie najbliższej w stosunku do pokrzywdzonego. Wówczas należy się zgłosić z aktem zgonu pokrzywdzonego.

Wniosek należy złożyć w siedzibie IPN w Warszawie lub w wybranym, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania oddziale lub delegaturze. Formularz wniosku można otrzymać w siedzibie IPN lub wydrukować go ze strony internetowej: www.ipn.gov.pl. Formularz liczy sześć stron. Obok podania danych osobowych odpowiada się w nim na pytania mogące ułatwić poszukiwanie dokumentów w zasobach archiwalnych.

Uwaga! Wniosek można złożyć tylko osobiście, ponieważ musi być podpisany w obecności pracownika IPN, który musi potwierdzić dane osobowe.

Po złożeniu wniosku osoba zainteresowana może ustanowić pełnomocnika do realizacji przysługujących mu praw wynikających z ustawy.

REALIZACJA WNIOSKÓW

Realizacja wniosków, z których każdy otrzymuje numer ewidencyjny, odbywa się według kolejności ich złożenia. Pierwszeństwo w uzyskaniu dostępu do wnioskowanych dokumentów wg kryteriów ustalonych przez Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej można uzyskać między innymi z powodu podeszłego wieku, złego stanu zdrowia, występowania o dokumenty w celach rehabilitacyjnych lub odszkodowawczych, potrzeby uzyskania dokumentów zaprzeczających rzekomej współpracy z organami bezpieczeństwa.

- Przygotowanie tak zwanej teczki często wymaga od archiwistów wielotygodniowych, żmudnych poszukiwań w bardzo rozproszonym materiale archiwalnym, gdyż dokumenty dotyczące jednej osoby są kompletowane z kilku, a nawet kilkudziesięciu jednostek archiwalnych - mówi Leszek Bukowski, naczelnik delegatury IPN w Kielcach (w Radomiu wyrzucić Kielce).

KTO NIE OTRZYMA STATUSU POKRZYWDZONEGO?

W sytuacji, gdy w wyniku poszukiwań archiwalnych nie znaleziono materiałów dotyczących wnioskodawcy wzywa się osobę zainteresowaną do podania uzupełniających informacji pozwalających na podjęcie dodatkowych poszukiwań w zasobie archiwalnym IPN. Jeżeli w wyniku kolejnej kwerendy dokumenty nie zostaną odnalezione, wydawane jest zaświadczenie, że wnioskodawca nie jest osobą pokrzywdzoną w rozumieniu art. 6 ustawy, ze względu na brak informacji na jego temat.

Zaświadczenie o nieuzyskaniu statusu osoby pokrzywdzonej wydawane jest również w sytuacji, gdy z akt wynika, że osoba występująca z wnioskiem była funkcjonariuszem, pracownikiem lub współpracownikiem aparatu bezpieczeństwa państwa. Tyle że to zdarza się raczej rzadko.

KTO JEST POKRZYWDZONYM?

Pokrzywdzonym jest każda osoba, o której organy bezpieczeństwa państwa zbierały informacje w sposób tajny. Nie jest nim osoba, która została pracownikiem, funkcjonariuszem lub tajnym współpracownikiem tych służb.

- Uzyskanie statusu pokrzywdzonego oznacza zgodę na pełne udostępnienie dokumentów i materiałów dotyczących pokrzywdzonego w formie animizowanej, to znaczy bez ujawnienia danych osobowych. Odtajnienie tych danych następuje na wniosek osoby pokrzywdzonej, także z danymi osobowymi tajnych współpracowników - mówi Leszek Bukowski.

Udostępnianie materiałów archiwalnych odbywa się na miejscu, w czytelniach jednostek IPN.

Funkcjonariusze, pracownicy, tajni współpracownicy organów bezpieczeństwa oraz osoby uznane za osobowe źródła informacji mają decyzją Trybunału Konstytucyjnego prawo dostępu do dokumentów ich dotyczących - z wyjątkiem materiałów przez te osoby lub przy ich udziale wytworzonych.

Każdy ma też prawo dołączyć do zbioru IPN dotyczące go dokumenty, ich kopie, sprostowania lub wyjaśnienia. Z tym, że dane zawarte w dokumentach nie mogą zostać zmienione.

Jak działa Instytut Pamięci Narodowej?

Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej przewiduje udostępnianie dokumentów zgromadzonych w archiwach służb specjalnych PRL osobom, o których organy bezpieczeństwa państwa zbierały informacje na podstawie celowo gromadzonych danych, w tym w sposób tajny. Siedziba IPN mieści się w Warszawie przy ul. Towarowej 28. Powołanych zostało 11 oddziałów Instytutu we wszystkich miastach, w których funkcjonują sądy apelacyjne. W kolejnych siedmiu miastach funkcjonują delegatury. Instytutem kieruje prezes. Prezesem Instytutu Pamięci Narodowej jest dr hab. Janusz Kurtyka, który został wybrany na to stanowisko przez Sejm RP 9 grudnia 2005 r.

Sposób udostępniania materiałów dotyczących osób poszkodowanych reguluje Ustawa o Instytucie Pamięci Narodowej z 18 grudnia 1998 roku. Można się z nią zapoznać w Dzienniku Ustaw 98. nr 155, poz. 1016.

Gdzie złożyć wniosek?

Mieszkańcy Radomia mogą składać wnioski oraz uzyskać wszelkie niezbędne informacje w delegaturze Instytutu Pamięci Narodowej w Radomiu, ul. Żeromskiego 53, 26-600 Radom, tel. 048-362-04-86 i 362-03-96.