MALTA. Rabat i Mdina - najstarsze miasto wyspy

[galeria_glowna]
Najstarsi jej mieszkańcy - przybysze z Sycylii, mieszkali w grotach. Po domach budowniczych podziemnego labiryntu - hypogeum w centrum wschodniej części wyspy i megalitycznych świątyń w jego pobliżu oraz na południowym i zachodnim wybrzeżu, nie zachowały się jednak nawet ślady. Pierwszą osadę na wzgórzu w zachodniej części wyspy w miejscu nadal zamieszkanym, wznieśli Fenicjanie.

Fenicjanie, Rzymianie, Arabowie, Sycylijczycy, Aragończycy…

Rzymianie zbudowali obok niej Melitę jako przedmieście Rabatu. Kolejni najeźdźcy, w latach 870-1090 - Arabowie, rozbudowali ją w X wieku i otoczyli murami oddzielając oba organizmy miejskie zachowaną do naszych czasów fosą i przekształcając w stolicę oraz nazywając Mdiną. Rabat stał się wówczas jej przedmieściem. Średniowieczny charakter nadali jej Aragończycy, którzy stali się na blisko 270 lat gospodarzami Malty po wypędzeniu z niej Arabów przez władcę Sycylii Rogera I i ponad 70-letnich rządach niemieckich Hohenstaufów.

Kres jej stołeczności położyli Joannici - zakon rycerski świętego Jana - przenosząc swoją siedzibę najpierw do Birgù ( obecnie Vittoriosa ), a następnie do La Valletty. Dziś zrośnięte Rabat i Mdina traktowane jako jedno miasto, składają się nadal z tych dwu, bardzo różniących się między sobą części. Niewielka, otoczona murami, nadal warowna Mdina odległa od stolicy - Valletty o 10 km, ma zaledwie około 400 mieszkańców. Góruje nad nią, widoczna z daleka, katedra wzniesiona wewnątrz murów w pobliżu skarpy.

Przy kilkunastu mdińskich ulicach, placu św. Pawła koło tej świątyni i sąsiadującego z nią Pałacu Arcybiskupów oraz placyku przy jednym z bastionów, wznosi się także kościół św. Benedykta i klasztor benedyktynów. Ponadto kaplica św. Agaty, kilka pałaców z których jeden - Xara zamieniono na hotel oraz zabytkowych arystokratycznych i szlacheckich domów-rezydencji. Z charakterystycznymi kamiennymi lub żeliwnymi balkonami i starymi, ozdobnymi kołatkami na bramach. Z kilku bastionów na których nadal stoją zabytkowe działa, roztacza się piękny widok na okolicę oraz oddzielony fosą i szerokim pasem zieleni Rabat.

Zwiedzając to miasto trudno uwierzyć, że wielkie trzęsienie ziemi w 1693 roku. zamieniło je w kupę gruzów. Odbudowane zostało z przepychem, w stylu panującego wówczas baroku, nie tracąc jednak średniowiecznego charakteru i wąskich, krętych uliczek. Zniszczona została wówczas również katedra św. Pawła i św. Agaty z 1230 roku. Wznosząc w kilka lat później nową, obecną, wykorzystano jednak zachowane fragmenty starej. Dzięki temu możemy oglądać w jej apsydzie wspaniałą polichromię Mattia Pretiego "Katastrofa statku św. Pawła".

Katedra, pałace, lochy…

Wnętrze świątyni robi mocne wrażenie. Zarówno bogate zdobnictwo nawy głównej z pięknymi freskami na sklepieniu oraz w kopule, okna w której rozświetlają katedrę. Jak i kaplice, ołtarze, ambona, obrazy i rzeźby. A przede wszystkim posadzka wyłożona wielobarwnymi - inkrustacje w marmurze - płytami nagrobnymi z herbami, imionami i inskrypcjami upamiętniającymi pochowanych pod nimi biskupów i arystokratów. Skarby, które zdołano ocalić ze starej katedry, oglądać można w Muzeum Katedralnym mieszczącym się w pięknym barokowym pałacu, w przeszłości diecezjalnym seminarium duchownym.
Szczególnie cenna jest w nim kolekcja obrazów, rysunków i drzeworytów dawnych mistrzów, którą zebrał mecenas sztuki hrabia Saverio Marchese ( 1757-1833 ). Znajdują się w niej m.in. drzeworyty Albrechta Dürera i grafiki Rembrandta. Muzeum szczyci się również gotyckim poliptykiem z XIV w, który znajdował się w ołtarzu głównym starej katedry. Jego część środkowa przedstawia św. Pawła na tronie, inne - sceny z jego życia. W tutejszych zbiorach są także stare, pięknie zdobione modlitewniki, szaty liturgiczne, srebrne naczynia i monety. Wśród nich podobno komplet wybitych na Malcie i Gozo przez Rzymian.

Innym ciekawym miejscem są Lochy Mdiny pod Palazzo Vilhena. Mieści się tam muzeum figur woskowych i scen z mniej chwalebnych czasów wyspy. Tortur i egzekucji, chłostania ladacznic i czarownic, nabite na włócznie wcześniej ścięte głowy itp. Zwiedzać można również inny pałac: normański Palazzo Falson, w którym jest prywatne muzeum. A w jego salach zbiory starych mebli, antyków, obrazów i rzeźb, broni oraz ceramiki. Z Mdiny do Rabatu przechodzi się przez bramę w jej starych, wysokich murach oraz most nad fosą. Jest to znacznie większe od niej i rozleglejsze miasto handlowe. Ale również pełne interesujących zabytków.

Pod wezwaniem św. Pawła

Należy do nich przede wszystkim kościół parafialny św. Pawła z końca XVI wieku, przebudowany w ponad wiek później. Zbudowany na miejscu wczesnochrześcijańskiej kaplicy oraz nad Grotą św. Pawła, w której apostoł spędził kilka tygodni szerząc nową wiarę. Według przekazów było tam również rzymskie więzienie. Wchodzi się do niej, dosyć głęboko w dół, z sąsiadującej ze świątynią kaplicy. Wewnątrz znajdują się dawne, wydrążone w miękkiej skale wapiennej katakumby, w których grzebano pierwszych chrześcijan. Głównym obiektem w Grocie jest jednak posąg św. Pawła wykuty w białym marmurze.

To przed nim modlił się podczas pielgrzymki na Maltę w 1990 roku Jan Paweł II, o czym przypomina kamienna tablica u stóp posągu. Znacznie większe są katakumby: św. Agaty i św. Pawła znajdujące się w pobliżu. Pierwsze z nich były miejscem pochowków pogańskich, punickich, żydowskich i chrześcijańskich. Tylko jednak te ostatnie można zwiedzać. Patronka tych katakumb, pięknie zdobionych w przeszłości, z zachowanymi częściowo freskami gotyckimi i renesansowymi, przybyła wg. legendy na Maltę z Sycylii w III wieku uciekając przed prześladowaniami chrześcijan. Mieszczą się w nich rodzinne komory grobowe oraz kamienne stoły, przy których odbywały się uczty żałobne.

Katakumby św. Pawła są większe. To prawdziwy labirynt przejść i korytarzy, w którym można poruszać się, aby nie stracić orientacji, tylko z przewodnikiem i zgodnie z drogowskazami. Z korytarzy są wejścia do pustych obecnie komór grobowych. Przy niektórych z nich także znajdują się kamienne stoły. Zabytki z czasów antycznych oglądałem również w Domu Rzymskim - Domus Romana, stojącym na obrzeżu Rabatu, w pobliżu bramy do Mdiny. Nie jest to jednak oryginalny budynek z tamtej epoki, lecz zbudowany na jego ruinach klasycystyczny, przekształcony w muzeum.

Ciąg dalszy nastąpi…

Oryginalna natomiast jest w nim rzymska mozaika podłogowa, a także eksponowane, pochodzące z wykopalisk kolumny, kapitele, posągi, czy cały grób z doskonale zachowanym szkieletem. Obejrzałem tam również punickie amfory, rzymskie szkło, wczesnochrześcijańskie lampy oliwne, wykonane z brązu starożytne haczyki na ryby i wiele innych ciekawych eksponatów. Obok Domus Romana rozciąga się, należący do muzeum, ale możliwy do oglądania tylko na odległość, teren wykopaliskowy ze stojącymi resztkami kolumn oraz leżącymi detalami architektury.