Goście z całego świata wraz z przedstawicielami społeczności żydowskiej i radomskiej zebrali się na cmentarzu przy ulicy Towarowej by wziąć udział w odsłonięciu pomnika - Lapidarium poświęconego pamięci radomskim Żydów pomordowanych podczas zagłady.
- Cieszę się, że ten tak długo oczekiwany pomnik stał się faktem - mówił prezydent Andrzej Kosztowniak.
W chwili wybuchu II wojny światowej Żydzi stanowili blisko 30 procent mieszkańców Radomia.
-Holocaust zniszczył całą tę społeczność - podkreślił prezydent Kosztowniak. - Śladem przypominającym o wielowiekowej obecności Żydów w naszym mieście jest właśnie cmentarz przy ulicy Towarowej.
Jak przypomniał Andrzej Kosztowniak, społeczność dawnych żydowskich mieszkańców Radomia, dziś rozsiana po świecie, od dawna starała się o budowę lapidarium - pomnika z macew. W ich imieniu o budowę pomnika zabiegał były mieszkaniec Radomia, dziś żyjący w Tel Awiwie, Chaim Kincler. Dzięki zaangażowaniu władz Radomia, sponsorów z Izraela, służby więziennej Polski i Izraela, pomnik właśnie powstał.
-Chciałbym aby stał się on symbolem przyjaźni między naszymi narodami - zakończył prezydent Kosztowniak.
- By powstawały takie pomniki potrzebna była wola obu narodów - mówił Stanisław Chmielewski, sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. - I dzięki wspólnemu porozumieniu Polski i Izraela takich miejsc pamięci powstanie więcej.
O szczegółach porozumienia mówił Jacek Kwieciński, zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w Polsce.
19 czerwca 2009 roku w Warszawie Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego podpisała porozumienie o współpracy z Centralnym Zarządem Służby Więziennej, dotyczące organizacji prac porządkowych na cmentarzach żydowskich w Polsce. Dzięki temu porozumieniu Fundacja jest partnerem w projekcie "Tikkun - Naprawa", utworzonym i realizowanym wspólnie przez polską i izraelską Służbę Więzienną.
- Do projektu "Tikkun- Naprawa", którego głównym celem jest zachowanie elementów dziedzictwa żydowskiego w Polsce, przystąpiło 55 zakładów karnych i aresztów śledczych - przypomniał dyrektor Kwieciński. - Wszyscy mamy w pamięci cierpienia Żydów podczas Holocaustu. Dzięki realizacji naszego projektu Żydom polskim zostanie przywrócona pamięć i szacunek.
O tym samym mówili obecni na uroczystości Beni Kanjak, przedstawiciel Służby Więziennej Izraela, Antonio Oliver, przedstawiciel Klubu Tysiąc z Izraela, współfinansującego projekt "Tikkun" i Monika Krawczyk, dyrektor Generalny Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Warszawie.
Odsłonięcia pomnika dokonał prezydent Andrzej Kosztowniak wspólnie ze wszystkimi gośćmi uroczystości. Następnie Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski, odmówił modlitwę. Zakończył ją dźwięk rogu - szofaru.
Zgodnie z polskim zwyczajem przed pomnikiem zapalono znicze. Obecni Żydzi położyli na obrzeżu pomnika kamyczki.
Tło uroczystości stanowiły pieśni żydowskie śpiewana przez chór Służby Więziennej z Zamościa.
Odsłonięcie pomnika na cmentarzu żydowskim było najważniejszym wydarzeniem projektu Lapidarium, poświęconego pamięci radomskich Żydów. Projekt przygotował prezydenta miasta i Resursa Obywatelską a cykl wydarzeń odbył się w dniach 3 - 8 listopada.
Michael Schudrich, Naczelny Rabin Polski,
Holokaust musi być pamiętany, ze wstydem i przerażeniem, tak długo, jak sięgać będzie ludzka pamięć. Cześć jego ofiarom możemy oddać tylko poprzez pamięć. A to ma przyczynić się do uniknięcia w przyszłości podobnych tragedii. Ten pomnik jest wyrazem hołdu i spłatą długu wobec tych, którzy zginęli podczas Zagłady.
Prace porządkowe i remontowe na cmentarzu prowadziło blisko 30 skazanych Aresztu Śledczego w Radomiu. Pierwszych 8 skazanych rozpoczęło prace na cmentarzu 23 czerwca. Po robotach porządkowych przystąpiono do mocowania macew.
Pomnik według projektu Tadeusza Derlatki składa się z 60 macew na których są napisy w języku hebrajskim i polskim. Monument ma ponad 14 metrów szerokości i prawie 6 metrów wysokości. Użyto przy nim 50 metrów sześciennych betonu.
W budowę pomnika zaangażowała się gmina Radomia, która ustaliła prawo własności działki, ustanowiła drogę dojazdową i sfinansowała projekt oraz Areszt Śledczy w Radomiu i Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.
Radomska nekropolia żydowska przy ulicy Towarowej powstała w XIX wieku. Chowano na niej zmarłych mieszkańców Radomia żydowskiego pochodzenia.
W czasie II wojny światowej cmentarz został zdewastowany przez hitlerowców. Ale ostatnie pochówki miały tam miejsce tuż po wojnie. Prace porządkowe na tym terenie wykonano w latach 90 - tych XX wieku. Wciąż jednak znajdowane są w różnych częściach miasta fragmenty nagrobków wykorzystane przez nazistów do celów budowlanych na przykład jako podkłady pod drogi. Ostatnią dużą partię macew odnaleziono kilka lat temu w jednym z zakładów kamieniarskich.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
