Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Projekt Mirai. Ikebana – więcej niż japońska sztuka układania kwiatów

PROJEKT SPECJALNY MIRAI
Ikebana jest jednym z symboli japońskiej kultury. I choć samo słowo i jego ogólne znaczenie najczęściej jest znane, rzadko zdajemy sobie sprawę z jego głębi.

Ikebana dosłownie oznacza „sztukę układania kwiatów”, ale także „sztukę ożywiania kwiatów”. Inna, mniej znana nazwa, używana w odniesieniu do tej sztuki to kadō – „droga kwiatów”. W ikebanie nie chodzi bowiem o to, żeby kwiaty ładnie prezentowały się w wazonie. Kompozycja ma być raczej odzwierciedleniem natury, a kwiaty to żywe elementy. W japońskich kompozycjach wykorzystuje się zresztą nie tylko kwiaty, bo na równi traktuje się również gałęzie drzew i krzewów, a także liście.

Kompozycje mogą wydawać się minimalistyczne i ascetyczne, jednak każdy element ma znaczenie. Liczą się nie tylko same rośliny, ale także faza ich rozwoju, kąt nachylenia czy proporcja długości do wysokości wazonu. Kompozycje składają się z niewielu elementów, a ich liczba i ułożenie podlega określonym zasadom. Jednocześnie ikebana pozostawia miejsce dla inwencji artystycznej.

Nie chodzi jednak wyłącznie o wrażenie estetyczne. Ikebana jest przesiąknięta symboliką, a jej zasady są prawdziwą sztuką. Trzeba też wiedzieć, że kadō związane jest również z filozofią buddyjską, a także szintoizmem.

Ikebana przez wieki

Ikebana rozwijała się i ewoluowała przez wieki. Kompozycje kwiatowe składano jako dar Buddzie już od VIII wieku. Z czasem zaczęły się pojawiać bardziej sformalizowane kompozycje zwane shin no hana. Składały się z gałęzi sosny lub szydlicy (drzewo iglaste) oraz sezonowych kwiatów. W XIV wieku zaczęto tworzyć kompozycje, które symbolicznie odtwarzały naturę. Duża gałąź w centrum symbolizowała daleką scenerię, gałązki śliwy lub wiśni – bliższą perspektywę, a kwiaty – najbliższe otoczenie. W XV wieku powstała szkoła ikebany, stworzona przez Senkei Ikenobo i rozwijana przez kolejne pokolenia (obecnie działa czterdzieste piąte pokolenie tego rodu). Jest to najstarsza szkoła Ikebany działająca po dzień dzisiejszy. Swoją siedzibę ma w Kyoto, ale posiada również filie na całym świecie. W Polsce przy Muzeum Manggha, także są certyfikowani studenci tej szkoły.

Obecnie w Japonii istnieje ponad 10 000 filii szkół ikebany oraz bardziej i mniej skomplikowanych stylów, a jej zasady są twórczo i nowatorsko rozwijane.

Ikebana w japońskich domach

Rozwój ikebany wiązał się ściśle z rozwojem japońskiej architektury, religii oraz zwyczajów – takich, jak ceremonia parzenia herbaty. Kompozycje florystyczne były ważne w japońskich domach. Stawiano je w specjalnych wnękach, zwanych tokonoma. Znajdowały się one w reprezentacyjnych pokojach, związanych z ceremonią herbaty, a wystawiano w nich znaczące i artystyczne przedmioty, jak właśnie ikebanę o nazwie chabana oraz tradycyjne obrazy (kakemono).
Ikebana była też jednym z trzech elementów mitsu gusoku, kompozycji ku czci Buddy (złożonej ponadto z kadzielnicy i świecznika).

Ogólne zasady ikebany

Oczywiście każda szkoła i styl ma określone reguły i zasady kompozycji, jest jednak kilka ogólnych zasad i założeń, wspólnych dla wielu. Przede wszystkim kompozycje składają się nie tylko z kwiatów, ale także gałęzi i liści. Liczba poszczególnych elementów, a także ich suma najczęściej jest nieparzysta, a kompozycja niesymetryczna, co jest bliższe naturze.

Tradycyjnie kompozycje składały się z sezonowych kwiatów, ale też dana pora roku rządziła się innymi prawami. W kompozycjach wiosennych powinny przeważać kwiaty, w letnich – liście, jesienne powinny być mniej obfite niż letnie (choć i tak mówimy o kilku elementach), domeną zimowych były gałęzie. Niekiedy nawet nawiązywano do poszczególnych miesięcy, np. ikebana tworzona podczas tradycyjnie wietrznego marca powinna mieć elementy wyglądające, jak wygięte przez wiatr.

Ważne były także fazy rozwoju rośliny, np. jeśli ikebana miała być prezentem, kwiaty powinny być w pączkach, tak aby obdarowana osoba mogła się cieszyć ich rozkwitem.

Ikebana odwołuje się też do „języka kwiatów” zwanego hanakotoba, w którym poszczególne kwiaty (również w danych kolorach), mają swoje określone znaczenie. Ikebana tworzona z różnych okazji niosła symboliczny przekaz.
Wiele stylów kompozycji jest opartych na trójkącie, symbolizującym ziemię, niebo i człowieka lub słońce, księżyc i ziemię.

Główne style ikebany

Stylów ikebany jest bardzo dużo, często dzielą się one na dodatkowe typy, a ich zasady są liczne i precyzyjnie określone. Do najbardziej podstawowych należą:

  • rikka - to najstarszy i najbardziej formalny styl. W najbardziej klasyczne wersji składa się z centralnej gałęzi (często drzewa iglastego), otoczonej drobniejszymi gałązkami i kwiatami;
  • nageire – kwiaty są ułożone swobodnie, ale w trzech kierunkach,
  • seika (shōka) – klasyczny styl, w którym kompozycja składa się z trzech części, symbolizujących ziemię, niebo i ludzi
  • moribana – to często niewielkie kompozycje, w których duże znaczenie ma m.in. wysokość i kąt nachylenia łodyg;
  • heika – kwiaty są ułożone kaskadowo lub skośnie (do tyłu lub przodu), jest też odmiana z kaskadowym układem.

Trwałość kompozycji

Tworzenie ikebany jest sztuką, wymagającą skupienia i niecierpiącą pośpiechu. Jednak również pewne aspekty techniczne zajmują czas. Gałęzie są nie tylko odpowiednio przycinane, ale także kształtowane i wyginane, np. obciążając ciężarkami przez jakiś czas.

Niekiedy świadomie wprowadza się „niedoskonałe” elementy, np. liść zwinięty tak, jakby stanowił schronienie owada lub uszkodzony czy rozdarty. Ma to sprawiać bardziej naturalne wrażenie, bo przecież w przyrodzie rzadko spotyka się idealne rośliny.

Jednocześnie tradycyjnie bardzo dbano o trwałość kompozycji. Rośliny musiały być jak najświeższe, odpowiednio ścinane i potraktowane. Ale też stosowano różne dodatki i mikstury przedłużające trwałość roślin. Nie bez znaczenia były również naczynia wykorzystywane do tworzenia ikebany.

Naczynia na ikebany

Do tworzenia ikebany wykorzystuje się przede wszystkim naczynia ceramiczne, ale też z bambusa, szkła czy tworzyw sztucznych. Ogólnie można je podzielić na wysokie i wąskie oraz niskie, przypominające misy. Forma naczynia ma związek ze stylem i jest nieodłączną częścią kompozycji. Także proporcje muszą ze sobą współgrać i często są dokładnie określone. Nie bez znaczenia są kolory. Dominują pastele, ale też brąz, kojarzony z ziemią.

Ale również tutaj zaznacza się sezonowość. Na przykład latem częściej wykorzystuje się płaskie i niskie naczynia. Jest w nich widoczna woda, co daje wrażanie orzeźwienia. Mogą też służyć do stworzenia trwałych kompozycji z roślin wodnych, takich jak irys żółty. Poza stojącymi, wykorzystuje się także wiszące naczynia (również one mają swoją symbolikę).

Tradycyjne naczynia na ikebanę nie mają przewężeń w górnej części, charakterystycznych dla „europejskich” wazonów. Chodzi o to, żeby zapewnić jak najlepszy dopływ powietrza do łodyg roślin, co ma przedłużać trwałość.

W wazonach umieszcza się dodatkowe konstrukcje podtrzymujące rośliny. Popularne są kolczaste płytki (kenzan), na które nadziewa się łodygi, ale używano też różnego rodzaju obręczy i stelaży, np. z gałązek.

od 12 lat
Wideo

Stellan Skarsgård o filmie Diuna: Część 2

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Projekt Mirai. Ikebana – więcej niż japońska sztuka układania kwiatów - Portal i.pl

Wróć na echodnia.eu Echo Dnia Radomskie