Skąd przybył Święty Mikołaj?

Ta uwielbiana szczególnie przez dzieci postać nosi różne imiona: Dziadek Mróz, Sant Nikoloaas, Pere Noel, Saint Nick, Santa Claus, Święty Mikołaj. Niezależnie od nazwy zawsze odziany jest w długi czerwony płaszcz, na głowie pełnej bia-łych włosów nałożoną ma czapę. Z dolnej części twarzy spły-wają fale białej brody i wąsów. W jednej ręce trzyma laskę, w drugiej worek z prezentami.

Przychodzi do domów grzecznych dzieci, albo zakrada się do nich wtedy, gdy pogrążone są w głębokim śnie. Zostawia wtedy prezenty pod poduszką. Bardziej niesfornym dokłada czasami, ku przestrodze, rózgę. Przybywa po śnieżnej drodze saniami ciągniętymi przez renifery, jest bardzo zmarznięty i obsypa-ny śniegiem. Tymczasem prawdziwy Święty Mikołaj prawdopodob-nie nigdy nie widział białych płatków lecących z nieba.

BISKUP PRZEZ PRZYPADEK?

Mikołaj urodził się w Patarze w IV wieku, ale większość swe-go życia spędził w Myrze - starożytnym mieście nad Morzem Śródziemnym, na południu dzisiejszej Turcji. Legenda głosi, że został biskupem przez przypadek. Synod postanowił, że godność biskupią otrzyma pierwszy wierny, który wejdzie do kościoła w Myrze. Palec boski skierował tam Mikołaja, czło-wieka świątobliwego, o sercu czułym i otwartym na potrzeby bliźnich. Pełniąc funkcję biskupa starał się pomagać bied-nym, za co był ogólnie szanowany.

Pewnego dnia usłyszał, jak w jednym z domów spierają się trzy siostry - panny na wydaniu, których ojciec nie miał pieniędzy na posag dla żadnej z nich. Każda z sióstr była gotowa poświęcić się i pójść na służbę, aby wspomóc mate-rialnie pozostałe dwie. Jakież było zdziwienie dziewcząt, gdy w wigilię Bożego Narodzenia przez okno wpadła wypchana złotem sakiewka, której zawartość wystarczyła na wyprawienie za mąż najstarszej siostry.

Następnego roku biskup Mikołaj wrzucił drugą sakiewkę dla kolejnej dziewczyny. Ale na trzecie święta, gdy biskup był gotów pomóc najmłodszej, okno było zamknięte. Sprytny du-chowny poradził sobie jednak - wdrapał się na dach i wrzucił sakiewkę przez... komin. Prezent wpadł do suszącej się nad kuchnią pończochy, stąd praktykowany w niektórych krajach zwyczaj wkładania bożonarodzeniowych upominków do pończoch i skarpet.

Kult biskupa z Myry rozwinął się najpierw w Bizancjum. Wkrótce po jego śmierci cesarz Justynian zbudował w Konstan-tynopolu kościół ku jego czci. W VI wieku ogłoszono go świę-tym, którego oprócz panien na wydaniu uznali za swego patro-na żeglarze, pisarze, więźniowie, rolnicy i pasterze. Powta-rzano sobie z ust do ust opowieści o cudach, jakich dokony-wał. To wytrącał katowi z ręki miecz wzniesiony nad głową skazańca, to ubogim dzieciom roznosił placki z miodem, to w czasie sztormu ratował żeglarzy.

PREZENTY OD XVII WIEKU

W renesansie studenci rozpowszechnili zabawę, polegającą na wyborze świętego, który prowadził korowód zbierający datki dla ubogich. Najbardziej pasował do tej roli biskup z Myry. W XVI wieku Święty Mikołaj trafił do domów niemieckich i ho-lenderskich. W Polsce bogate dzieciaki zaczęły od niego otrzymywać prezenty w wieku XVII. Zwyczaj ten od swoich lu-terańskich braci zapożyczyli polscy ewangelicy, od nich zaś przejęli go katolicy.

MIKOŁAJ - DZIEŁO RYSOWNIKA

Autorem wizerunku sympatycznego staruszka był ponad 140 lat temu austriacki malarz i rysownik Moritz von Schwind. Pewne-go razu powierzono mu wykonanie scenografii do "Wesela Figa-ra". Wśród postaci miał pojawić się Pan Zima. Von Schwind ubrał go w czerwoną długą szatę z futrzanym kołnierzem, a pod rękę dał mu choinkę.

Później wymyśloną postać przeniósł na łamy jednego z pism. Baśniowemu bohaterowi wręczono pastorał, z którym przemie-rzał zaśnieżone miasta i wsie robiąc dobre uczynki. Amery-kański poeta Clement Clark Moore stworzył w swoich wierszach postać z zaokrąglonym brzuszkiem o dobrotliwym wyglądzie, którą nazwał Santa Claus. W kowbojskie buty ubrał Świętego Mikołaja i wsadził w 1862 roku do sań zaprzężonych w renife-ry amerykański rysownik Thomas Nast. Tak więc na wizerunek ulubieńca dzieci składa się fantazja wielu osób z różnych części świata.

MYRA, BARI, ANTALYA

Przez ponad sześć wieków szczątki biskupa spoczywały w gro-bowcu w bazylice w Myrze, aż w XI wieku postanowili wykraść je żeglarze z włoskiego miasta Bari. Nieliczne kości, któ-rych nie zabrali, można obecnie oglądać w muzeum w tureckiej Antalyi.

Myra nosi obecnie nazwę Demre, a bazylika Św. Mikołaja (po turecku Noel Baba) od kilkunastu lat poddawana jest restau-racji. Zbudowano ją w III wieku, a Świętego Mikołaja pocho-wano tam w 343 r. Kościół pełnił później funkcję bizantyj-skiej bazyliki. Zmienił ją znacznie car rosyjski Mikołaj I. Niestety, z roku na rok budowla popadała w coraz większą ru-inę, aż do lat 80. naszego stulecia, kiedy to wzniesiono rusztowania i rozpoczęto prace konserwatorskie. Pusty grobo-wiec Mikołaja jest dobrze zachowany.

WIELKI SEKRET

A jak to się stało, że świętego kojarzy się z daleką Półno-cą? Gdy Mikołaj dzięki rysownikom przyjął już konkretną po-stać, za jego ojczyznę uznano Biegun Północny. W 1925 roku Finowie ogłosili w gazetach, że w związku z niemożliwością wypasu reniferów na Biegunie, Święty Mikołaj zamieszkał w fińskiej Laponii. Minęły kolejne dwa lata i w jednym z pro-gramów radiowych dla dzieci wyjawiono "wielki sekret" prze-konując, że wioską Mikołaja jest Korvatunturi, czyli "Wioska Ucha". Dlaczego ucha? Bo Święty Mikołaj musi słuchać, czy dzieci z całego świata są grzeczne.

Zainteresowanie Świętym przeszło wszelkie oczekiwania. W końcu lat 50. nie było wyboru - musiał on otworzyć swoje biuro, które mieści się tuż przy najbardziej uczęszczanej przez turystów drodze północnej Finlandii, w miejscu, gdzie przecina ona koło polarne. Miejsce to nazywa się Napapiri, i oddalone jest o 6 km od stolicy Laponii - Rovaniemi.

Święty Mikołaj urzęduje w swym biurze cały rok, chętnie fo-tografując się z turystami. Jeśli nie można dotrzeć do niego osobiście, można wysłać list pod adresem: Santa Claus, 96930 Napapiri, Finland. Być może spełni on nasze najskrytsze ma-rzenia?