Historia rękopisu „Pana Tadeusza”, epopei narodowej powstałej w latach 1832-1834, odzwierciedla nie tylko dzieje Polski i Polaków na przestrzeni ostatnich prawie 200. lat, lecz także nierozerwalnie związana jest z Dzikowem i znajdującą się tu, w rodzinnym gnieździe Tarnowskich, słynną „Kolekcją Dzikowską”.
Manuskrypt trafił do Dzikowa w roku 1929, kiedy to Jan Zdzisław Tarnowski kupił go za sumę 60 tysięcy złotych od Hieronima Jana Tarnowskiego z Rudnika, swego stryjecznego brata. Wspomniany Hieronim odziedziczył „Pana Tadeusza” po swoim ojcu, Stanisławie Tarnowskim, profesorze i rektorze UJ, który został właścicielem manuskryptu w 1871 roku, odkupiwszy go od spadkobierców Adama Mickiewicza za kwotę 5000 franków. To właśnie za sprawą profesora, rękopis zyskał ozdobną szkatułkę, w której go odtąd przechowywano. Została wykonana na zamówienie w 1873 roku przez krakowskiego artystę Józefa Brzostowskiego.
Burzliwe dzieje rękopisu
W obliczu rozpoczynającej się wojny, chcąc ochronić dzieło, we wrześniu 1939 roku Artur Tarnowski, ostatni dziedzic Dzikowa złożył je jako depozyt we lwowskiej siedzibie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Po wkroczeniu do Lwowa wojsk sowieckich 17 września 1939 roku Zakład stał się Biblioteką Filii Ukraińskiej Akademii Nauk, jego zbiory muzealne zostały rozdzielone między muzea ukraińskie, a zbiory biblioteczne zostały znacjonalizowane.
Na mocy obowiązującego prawa autograf Pana Tadeusza stał się własnością Biblioteki i został wpisany do inwentarza. W marcu i kwietniu 1944 roku Niemcy, okupujący Lwów od 1941 roku, nakazali władzom dawnego Ossolineum przygotować do ewakuacji najcenniejsze zbiory. Pociągi ruszyły przez Kraków dalej na zachód i ślad po nich zaginął. Po zakończeniu działań wojennych w maju 1945 roku porzucony transport został odnaleziony w Adelinie (Adelsdorf), dzisiejsze Zagrodno, w pobliżu Złotoryi. Zbiory zostały przewiezione do Biblioteki Narodowej w Warszawie, skąd w 1947 roku, zgodnie z decyzją władz PRL, przekazano je do odtworzonego we Wrocławiu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
W 1989 roku rodzina Tarnowskich upomniała się o złożony w depozycie rękopis. Ossolineum, kierowane od 1990 roku przez dr. Adolfa Juzwenkę, rozpoczęło negocjacje mające na celu odnowienie umowy depozytowej, co zostało sfinalizowane w 1992 roku. Ossolineum przejęło rękopis na własność w 1999 roku. Radni Wrocławia przeznaczyli na ten cel 200 tysięcy dolarów, jedną trzecią wartości wyceny manuskryptu. Rodzina Tarnowskich przekazała pozostałe dwie trzecie jego wartości w darze Ossolineum, w zbiorach którego rękopis znajduje się do dziś. Od maja 2016 roku dzieło można oglądać w Muzeum Pana Tadeusza. Dzięki życzliwości dyrektora Ossolineum po 80 latach “Pan Tadeusz” zagości na trzy dni w murach Dzikowa.
POLECAMY RÓWNIEŻ:
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
