Dawniej prężna fabryka, później muzeum. Tak teraz wygląda opuszczone Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi

Inicjatywa Staszica i Druckiego-Lubeckiego

Zespół walcowni i pudlingarnii wraz z osiedlem fabrycznym wybudowano z inicjatywy Stanisława Staszica i Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Pierwszy plan z roku 1821 przewidywał wybudowanie młotowni "fryszerskiej" na 16 młotów. Do roku 1830 wykonano spiętrzenie rzeki Czarnej Koneckiej, kanał o długości ośmiu kilometrów odprowadzający wodę roboczą, budynek administracyjny oraz kilka budynków gospodarczych. W roku 1835 budowę przejął Bank Polski i do 1841 roku wzniósł zakład walcowni i pudlingarni wraz z osiedlem na 29 domków dla robotników fabrycznych, prawdopodobnie według planów budowniczego Karola Knake.

Na placu fabrycznym znajduje się hala produkcyjna oraz dwa budynki suszarni drewna usytuowane na osi kanału przebiegającego pod powierzchnią ziemi z zachodu na wschód. Na placu dziedzińca wewnętrznego pomiędzy budynkami suszarni znajduje się wejście do kanału. Plac osiedla okalają budynki, niektóre częściowo w ruinie: administracyjny, szkoły i mieszkalny dla urzędników zakładu. W pewnym oddaleniu od osiedla usytuowano szpital. Wyposażenie mechaniczne zakładu wykonano najprawdopodobniej w Starachowicach, Rejowie i Białogonie w jego skład wchodziły m.in. piece pudlingarskie, młot czołowy do przekuwania bochnów, walcarnia wstępna do walcowania kęsisk, nożyce do cięcia blach, pakieciarka, piece grzewcze, dwa zespoły walcowni prętowej oraz tak zwanej małej, dwa koła oraz turbina wodna, największa chluba dzisiejszego muzeum.

8-metrowe koło wodne

Wielkie żelazne koło wodne o średnicy ponad 8 metrów projektu Filipa de Girarda, poruszane siłą spadku wody napędzało fabryczne maszyny. Było to pierwsze w Polsce i jedno z pierwszych w Europie rozwiązanie techniczne na taką skalę. Rudę do zakładu w Sielpi wydobywano w okolicach wsi Kawęczyn (obecnie miejsce gdzie wydobywano rudę zwie się "kopalnia"). Wydobytą rudę przetapiano w wielkich piecach a otrzymane żelazo przetapiano w miejscowej walcowni i pudlingarni na stal. Rocznie, około trzech tysięcy ton wyrobów stalowych opuszczało zakład w Sielpi. W drugiej połowie XIX wieku zakład podupadł na skutek m.in. braku surowca, zmniejszenia się powierzchni lasów , gdzie wypalano węgiel drzewny niezbędny do procesu produkcji oraz w wyniku wzrastającej konkurencji zakładów pracujących w oparciu o węgiel kamienny w Zagłębiu Dąbrowskim.

Zakład pracował do 1921 roku, a w 1934 roku przekształcono go na placówkę muzealną. W okresie II wojny światowej muzeum zostało zdewastowane, okupant wywiózł z niego 72 wagony żelaza, urządzeń i wyposażenia. Zakład odremontowano w latach 1956 - 1959, a w 1962 roku muzeum oficjalnie reaktywowano jako Muzeum Zagłębia Staropolskiego (filia Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie). W zabytkowych halach fabrycznych znajdują się eksponaty metalurgiczne, głównie maszyny i urządzenia, które swą świetność przeżywały w XIX wieku.

Do najcenniejszych eksponatów należą obok koła napędowego, dmuchawa parowa z XIX stulecia, maszyna parowa z 1858 roku (najstarsza z zachowanych w Polsce) oraz tokarka czołowa z XIX wieku. Zwiedzający mogą również zobaczyć makietę zakładu.

Historia połączoną z nauką i zabawą

Muzeum Zagłębia Staropolskiego powstało w 1962 roku kiedy to obiekt przejęła Naczelna Organizacja Techniczna. Z biegiem czasu muzeum popadało w coraz większą ruinę. W 2017 roku NOT za darmo przekazała nieruchomość gminie Końskie. Konecki samorządu chce odbudować muzeum i odtworzyć w nim Muzeum Zagłębia Staropolskiego, w którym warstwa historyczna ma być połączona z edukacja i zabawą na wzór warszawskiego Centrum Nauki Kopernik.

Źródło: Końskie Travel