Grypa - to warto wiedzieć

Charakterystyczną cechą wirusa grypy jest jego zmienność genetyczna, która sprawia, że żaden człowiek nie może nabyć odporności przeciwko grypie na całe życie. Ponadto, nosicielami wirusa są też zwierzęta, głównie ptaki, stąd całkowite wyeliminowanie choroby jest praktycznie niemożliwe, a efektywne szczepienia często są trudne do przeprowadzenia.

Zmienny wirus

Wirusy grypy należą do rodziny ortomyksowirusów (Ortomyxoviridae). Na podstawie niewielkich różnic w budowie tworzących je białek wyróżnić można trzy oddzielne typy wirusa (grypa A, B i C), przy czym wirus z grupy A jest najbardziej skłonny do mutowania,
a zarazem najniebezpieczniejszy dla ludzi. Odpowiada on za pandemie i coroczne epidemie grypy sezonowej. Z kolei wirus typu B jest zaraźliwy wyłącznie dla ludzi i może wywoływać epidemie co kilka lat. Wirus typu C występuje zarówno u ludzi, jak i trzody chlewnej
i odpowiedzialny jest za rzadkie przypadki łagodnych w przebiegu infekcji dróg oddechowych .

Podczas zakażenia wirus grypy replikuje się i spontanicznie wytwarza nowe warianty antygenowe, aby "uciec przed układem odpornościowym". Zmienność antygenowa dotyczy głównie genów HA i NA i polega na przesunięciach antygenowych lub na skoku antygenowym (w przypadku zakażenia dwoma typami wirusa, geny mogą ulec wymianie).

W wyniku tych procesów powstają zupełnie nowe szczepy wirusa, na które organizm człowieka, nie ma wytworzonej odporności. Stąd konieczne jest coroczne uaktualnianie szczepionki przeciwko grypie, aby zapewnić jej maksymalną skuteczność.

Grypa a przeziębienie

W przeciwieństwie do zwykłego przeziębienia bardzo często grypa atakuje z zaskoczenia
i jest w stanie "powalić" człowieka w ciągu kilku godzin. Do jej typowych objawów należą: znacznie podniesiona temperatura ciała, ból gardła, głowy i mięśni, a także dreszcze, jadłowstręt, silne uczucie zmęczenia i rozbicia. Gorączka wynosi zwykle od 38°C do 40°C
i trwa przez 3-5 dni.

Choroba zazwyczaj ustępuje w ciągu tygodnia, ale kaszel i złe samopoczucie często utrzymują się przez wiele dni, a czasami nawet tygodni. Okres inkubacji choroby trwa najczęściej 2 dni, lecz waha się między 1 a 4 dniami. Z kolei u osób w wieku podeszłym symptomy grypy bywają nieco inne - nie występuje u nich wysoka gorączka, a jedynie zmęczenie, utrata apetytu, i dezorientacja.

Podejrzenie zachorowania na grypę wnioskuje się na podstawie objawów klinicznych. Bardzo rzadko stosuje się potwierdzenie wirusologiczne, które służy zebraniu danych epidemiologicznych, takich jak sezonowe dane z krajowego systemu nadzoru.

Drogi zakażenia

Wirusy grypy przenoszą się z człowieka na człowieka drogą kropelkową - najczęściej podczas kichania, kaszlu czy rozmowy z zarażonym, albo poprzez kontakt ze skażonymi przedmiotami. Znaczenie łatwiej jest zarazić się wirusem grypy w zatłoczonych pomieszczeniach o złej wentylacji, w których panuje niska temperatura i wysoka wilgotność. Zdrowy dorosły człowiek może być źródłem zakażenia już na dzień przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby i nawet przez tydzień po ich wystąpieniu. Osoby z ciężkim upośledzeniem odporności zakażone wirusem grypy mogą zarażać innych nawet przez kilka miesięcy.

W krajach o umiarkowanym klimacie, takim jak Polska grypa jest chorobą sezonową, natomiast w regionach tropikalnych i subtropikalnych występuje rzadziej, ale przez cały rok. W umiarkowanej strefie klimatycznej, wirus grypy ma wyjątkowo dogodne warunki do przetrwania poza organizmem nosiciela, dlatego co roku w okresie jesienno-zimowym mamy do czynienia z epidemiami grypy. Ich nasilenie i przebieg zależy w dużej mierze od typu wirusa oraz jego mutacji .

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku zapada na grypę
5-10% dorosłych i aż 20-30% dzieci, z czego nawet 500 tys. osób umiera. W Polsce, co roku w okresie jesienno-zimowym na grypę zapada od kilkuset tysięcy do kilku milionów ludzi. Najczęściej hospitalizacji wymagają pacjenci ze skrajnych grup wiekowych: osoby starsze i małe dzieci.

Grupy ryzyka i powikłania

Tym, co różni grypę od innych infekcji układu oddechowego, jest znacznie wyższy wskaźnik groźnych dla zdrowia i życia powikłań, które są jej następstwem. Najbardziej narażone na powikłania pogrypowe są małe dzieci, seniorzy, a także osoby cierpiące na przewlekłe choroby układów oddechowego i sercowo-naczyniowego oraz cukrzycę. Do najczęstszych powikłań grypy należą zaostrzenie współistniejącej choroby przewlekłej płuc lub płuc i serca, takiej jak przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma, zastoinowa niewydolność serca i rozwój bakteryjnego zapalenia płuc. Powikłaniem grypy bywa również pierwotne wirusowe zapalenie płuc, które czasami kończy się śmiercią pacjenta. Z kolei ze strony innych układów mogą wystąpić takie zaburzenia jak: zapalenie ucha środkowego, drgawki, zespół Reye'a, zapalenie mięśni, a także powikłania neurologiczne.

Osoby starsze ze względu na osłabienie układu odpornościowego są szczególnie podatne na poważne powikłania pogrypowe. Dodatkowo czynnikiem wpływającym na obniżenie odporności seniorów oprócz wieku są współistniejące przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego, układu oddechowego, cukrzyca oraz inne schorzenia upośledzające reakcję obronną ludzkiego organizmu. Z tych powodów przebieg grypy u osób starszych, ryzyko wystąpienia powikłań a przede wszystkim liczba hospitalizacji i zgonów z powodu grypy, są znacznie wyższe niż u zdrowych dorosłych.