Historycy dyskutowali o związanym z Kielcami Władysławie Kosterskim-Spalskim

Jak przyznała doktor Dorota Koczwańska-Kalita, naczelnik Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, inicjatorami powstania konferencji i wydawnictw w ramach „Serii Świętokrzyskiej” oraz „Życiorysów niepokornych” jest grono kieleckich instytucji kulturalno-historycznych.

– Ojciec Władysława Kosterskiego-Spalskiego, Zygmunt był inżynierem i pracował na budowach kolei zarówno w Rosji, jak i Chinach – powiedział profesor Jerzy Pająk z Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Władysław Kosterski-Spalski jest osobą dla większości mieszkańców Kielc zupełnie nieznaną. Urodził się w 25 sierpnia 1892 roku niedaleko Petersburga. – Kiedy trochę podrósł umieszczono go u rodziny matki w Petersburgu. Tam też rozpoczął swoją naukę w gimnazjum – dodał historyk z UJK.

W 1904 roku Kosterscy-Spalscy zdecydowali się na zamieszkanie w Kielcach. – Miasto przeżywało wówczas niezwykle szybki rozwój gospodarczy. Między 1900, a 1914 roku niemal podwoiło liczbę ludności. Rodzina kupiła kamienicę na kieleckim Rynku – powiedział profesor Jerzy Pająk.

Ojciec Władysława, Zygmunt Kosterski-Spalski położył podwaliny pod budowę w Kielcach szkoły technicznej, którą utworzono w 1909 roku. – Prowadził siedmioklasową szkołę przemysłowo-techniczną. Najpierw w kamienicy na rynku, a następnie na ulicy Starowarszawskiej (obecnej Piotrkowskiej) – podkreślił historyk z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Władysław Kosterski-Spalski był uczniem Szkoły Handlowej w Kielcach, a następnie studiował w Belgii. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do armii belgijskiej. Trafił jednak do niewoli. W marcu 1916 roku został zwolniony i powrócił do Kielc.

W stolicy obecnego województwa świętokrzyskiego pracował w kamieniołomie na Czarnowie, a następnie w centrali zbożowej w Jędrzejowie. Został referentem komitetu aprowizacyjnego powiatu kieleckiego. Jednocześnie działał aktywnie w Polskiej Organizacji Wojskowej – Był jednym z najwybitniejszych przywódców tej organizacji i osób związanych z lewicą niepodległościową na ziemi kieleckiej – powiedział profesor Jerzy Pająk. Kosterski-Spalski przeprowadził akcję rozbrojenia Austriaków w Kielcach. Następnie walczył w szeregach Wojska Polskiego jako oficer wywiadu, między innymi podczas wojny polsko-bolszewickiej.

Na przypomnienie zasługuje również działalność Władysława Kosterskiego-Spalskiego jako samorządowca. – Został nim w 1934 roku i był aktywnym radnym. Przewodniczył, powstałej z jego inicjatywy, Radzie Artystyczno-Konserwatorskiej. Miała ona dbać o estetykę w mieście i ochronę zabytków – powiedział doktor Paweł Wolańczyk z Muzeum Historii Kielc.

W 1936 roku Kosterski-Spalski został mianowany na jednego z czterech z ławników. – Obok prezydenta i jego zastępcy wchodzili oni w skład zarządu miasta – dodał historyk z Muzeum Historii Kielc. Kielecki samorządowiec na nowym stanowisku odnalazł się bardzo dobrze. – Kosterski-Spalski od maja 1936 roku do lipca 1939 roku złożył 96 interpelacji. Dla porównania drugi w tym zestawieniu ławnik miał tych interpelacji niecałe 20. Na tym polu zdecydowanie się wyróżniał – powiedział doktor Paweł Wolańczyk. Władysław Kosterski-Spalski zajmował się wieloma sprawami, między innymi organizacyjnymi, ochrony zwierząt, Rady Artystyczno-Konserwatorskiej, przeciwpożarowymi oraz podatkowymi.

W okresie II wojny światowej służył w Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej jako oficer wywiadu. – Udało mu się ustalić miejsce składowania archiwum polskiego Sztabu Generalnego zdeponowane w Berlinie, czyli wszystkie materiały dotyczące wojskowości z okresu międzywojennej Polski – przyznał doktor Marek Jedynak z Delegatury Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach. Pozwoliło to na zbombardowanie całego składu i zniszczenie tajnych dokumentów.

Po wojnie pozostał w Kielcach. Zajmował się zabezpieczaniem zbiorów muzealnych i dokumentów, pracował w Muzeum Świętokrzyskim (obecnym Muzeum Narodowym w Kielcach). Aktywnie działał również w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym. Interesował się także łucznictwem i fotografią. - Za swoją działalność został odznaczony Krzyżem Niepodległości, dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Orderem Odrodzenia Polski V klasy – powiedział doktor Marek Jedynak.

Podczas konferencji „Życiorysy niepokornych” wręczono „Znaki Pamięci”. Odebrali je doktor Jan Główka, były dyrektor Muzeum Historii Kielc oraz obecny dyrektorowi tej instytucji Grzegorz Maciągowski – Są to przypinki dotyczące różnych wydarzeń kojarzące się z ideą niepodległości – zaznaczyła doktor Dorota Koczwańska-Kalita. Konferencja naukowa została zorganizowana przez Delegaturę Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach oraz Muzeum Historii Kielc.