Książka kopalnią wiedzy o regionie świętokrzyskim. Nasz naukowiec Sławomir Pastuszka otrzymał habilitację

Sławomir Pastuszka jest związany z Uniwersytetem Kochanowskiego, na której (wtedy jeszcze Wyższa Szkoła Pedagogiczna) uzyskał dylom magistra. Doktorat obronił na Uniwersytecie Wrocławskim. Stopień naukowy doktora habilitowanego w dziedzinie nauk ekonomicznych zdobył na podstawie książki pt. Regiony problemowe we Włoszech, Niemczech i Polsce oraz uwarunkowania ich rozwoju. Pracę badawczą nad problematyką rozwoju regionalnego wzbogaca doświadczeniem zawodowym w administracji samorządowej oraz rządowej. Książka habilitacyjna dra Pastuszki jest podsumowaniem jego wieloletniej pracy badawczej z zakresu regionów problemowych, określanych również jako opóźnionych w rozwoju.

Ze Sławomirem Pastuszką rozmawiamy o problemowych regionach, wśród nich o Świętokrzyskiem.

Czy w tak rozwiniętych krajach, jak Włochy i Niemcy występują regiony problemowe?
Tak, w każdym kraju istnieją „wyspy” dobrobytu oraz „obszary niedorozwoju”. We Włoszech z problemami rozwojowymi boryka się osiem południowych, pięknych i atrakcyjnych turystycznie regionów, w Niemczech – sześć landów wchodzących w skład byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, natomiast w Polsce – pięć województw: warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. W porównaniu do pozostałych województw kraju, wszystkie one są opóźnione w rozwoju gospodarczym i społecznym, w wyposażeniu w wiele elementów infrastruktury technicznej i społecznej.

Co spowodowało, że opisywane przez Pana obszary są zaliczane do regionów problemowych?

Przyczyn niskiego poziomu rozwoju regionów problemowych jest wiele. Należy się ich doszukiwać w różnych, występujących we wcześniejszych etapach i z różną intensywnością uwarunkowań gospodarczych, społecznych i politycznych. Szczególną rolę w przypadku każdego omawianego obszaru problemowego, w tym w Polsce Wschodniej odegrała błędna, a nawet w niektórych okresach wroga w stosunku do nich polityka, przesądzająca o ich dalszej, niekorzystnej sytuacji. Najbardziej niekorzystna, wręcz dewastacyjna polityka gospodarcza prowadzona była w okresie zaborów, która została podporządkowana ich interesom, a nie trosce o rozwój obszarów zaborów.

Kiedy, kto i jakie działania podejmował, żeby doszło do „dobrych zmian” w województwach problemowych?

Preferencje dla rozwoju województw problemowych, w tym świętokrzyskiego zastosowano dopiero od 2007 r., kiedy uruchomiono dla nich program krajowy Rozwój Polski Wschodniej. Po raz pierwszy poziom dofinansowania z funduszy europejskich na mieszkańca był wyższy niż przeciętnie w kraju. Wcześniej większość środków unijnych skierowano na realizację dużych inwestycji krajowych w silniejszych gospodarczo i politycznie województwach. W ślad za tymi środkami lokował się kapitał prywatny, co utrwalało różnice w poziomie rozwoju między województwami Polski Wschodniej, a pozostałą częścią kraju.

Jaką korzyść województwa Polski Wschodniej odniosły z tej pomocy?

Dzięki wsparciu ze środków unijnych zrealizowano wiele inwestycji związanych z infrastrukturę transportową, ochrony środowiska, naukowo-badawczą, ochrony zdrowia,

sportową, rekreacyjną i turystyczną, dostępem do szerokopasmowego Internetu, niezbędną do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju gospodarki. Jednak mimo preferencji po 2007 r. krótki okres przyspieszonego tempa inwestycji niestety nie wpłynął na zmniejszenie dystansu w poziomie rozwoju dzielącego regiony Polski Wschodniej od pozostałych województw.

Nie jest to dobra informacja dla województwa świętokrzyskiego, z którego ciągle emigruje pokaźna ilość mieszkańców.

Wiem, że nie jest to pocieszające, ale tak się dzieje również w kilku innych województwach: osoby głównie młode szukają miejsca, gdzie mogłyby realizować swoje aspiracje edukacyjne i zawodowe. Dla mieszkańców Świętokrzyskiego takim miejscem są większe ośrodki miejskie, przede wszystkim: Warszawa, Kraków, Wrocław. Groźne jest natężenie odpływu migracyjnego. Im większa intensywność, tym szybciej następuje „wypłukiwanie” kapitału ludzkiego, który przecież nie jest „samoodnawialnym” zasobem. Utrzymanie się tej tendencji w przyszłości może utrwalić miejsce naszego województwa „w koleinach niedorozwoju”.

Nie jest to dobry prognostyk, jak go uniknąć?
Uniknięcie tego scenariusza w dużej mierze zależy od przemyślanej i kompleksowej polityki rozwoju regionalnego. Działania powinny mieć charakter mniej doraźny, a bardziej strategiczny. Priorytetowe znaczenie ma dalsze otwarcie komunikacyjne województwa na zewnątrz. Tak jak w przypadku drogi S7 konieczna jest modernizacja tras ekspresowych S74 Łódź-Kielce-Rzeszów, S73 Kielce-Tarnów oraz S42 Skarżysko-Starachowice-Ostrowiec Świętokrzyski, a także linii kolejowej nr 8 Kraków-Kielce-Warszawa-lotnisko Okęcie z możliwością włączenia Kielc w sieć połączeń Inter City oraz pełniejsze wykorzystanie Linii Hutniczo-Siarkowej. Równolegle należy podejmować działania nakierowane na wydzielanie uzbrojonych terenów inwestycyjnych i tworzenie stref gospodarczych, coś na wzór Starachowickiej Strefy Ekonomicznej. Istotne znaczenie ma wzmocnienie potencjału istniejących instytucji otoczenia biznesu, umacnianie kooperacji nie tylko tej formalnej ale w praktyce między tymi instytucjami a przedsiębiorstwami oraz uczelniami. Ciągle należy doskonalić system kształcenia w szkołach i uczelniach, tak żeby kształtować wśród uczniów i studentów postaw przedsiębiorczych i innowacyjnych, które będą przydatne absolwentom nie tylko w skutecznym poszukiwaniu miejsc pracy, ale także w ich w tworzeniu. Sprzężenie zwrotne tych wielu różnych działań może w przyszłości przesunąć województwo świętokrzyskie z „bocznicy na właściwy tor rozwoju gospodarczego”.