Na terenie dawnego obozu w Sachsenhausen odsłonięto pomnik generała Bolesława Roi. Był związany z Kielcami

Monument stanął obok upamiętnienia poświęconego generałowi Stefanowi Roweckiemu "Grotowi", w okolicach budynku komendantury obozu. Obaj oficerowie związani byli z miastem Kielce, które od lat prowadzi współpracę z instytucjami pamięci w Berlinie. W styczniu 2018 roku środowisko kombatantów i byłych więźniów obozów koncentracyjnych, skupione w Stowarzyszeniu Pamięci Narodowej „Czwartak” w Kielcach zwróciło się do Prezydenta Kielc z prośbą o podjęcie rozmów z władzami Muzeum i Miejsca Pamięci KL Sachsenhausen w sprawie upamiętnienia generała Bolesława Jerzego Roi. Pomnik powstał przy współpracy Urzędu Miasta Kielce oraz Instytutu Pamięci Narodowej.
Rozmowy z partnerami z Niemiec trwały blisko dwa lata. W tym czasie Miasto Kielce we współpracy ze Stowarzyszeniem „Czwartak”, Muzeum i Miejscem Pamięci KL Sachsenhausen oraz historykami z Polski zebrało obszerny materiał źródłowy dokumentujący życie i okoliczności śmierci generała. 16 grudnia 2019 roku wpłynęła zgoda Rady Pamięci Regionu Brandenburgia, która opiniowała wniosek Miasta Kielce o upamiętnienie generała.
Kluczowa dla realizacji zadania była pomoc Instytutu Pamięci Narodowej, który podjął się współfinansowania wykonania i budowy upamiętnienia. Czas instalacji pomnika zbiegł się z 75. rocznicą wyzwolenia obozu oraz 80. rocznicą śmierci generała Roi w KL Sachsenhausen. Opracowano na podstawie FB Delegatury IPN w Kielcach.

Generał Bolesław Jerzy Roja
Urodził się 4 kwietnia 1876 r. we wsi Bryńce Zagórze (obecnie w obwodzie lwowskim na Ukrainie). służył w armii austro-węgierskiej. Pracował dla wywiadu austriackiego. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. prowadził szkolenie wojskowe Drużyn Sokolich.
Wkrótce rozpoczął służbę w Legionach Polskich. W latach 1919-1920 brał czynny udział w walkach o granice odrodzonego państwa polskiego. W latach 20. i 30. XX wieku zajmował się działalnością polityczną. W 1928 r. został posłem z ramienia Stronnictwa Chłopskiego. Wcześniej zwolennik Piłsudskiego, z czasem znalazł się w gronie jego przeciwników. Po śmierci marszałka krytykował rządy sanacyjne. Za swoje zasługi wojenne Bolesław Roja został odznaczony m. in. Orderem Wojennym Virtuti Militari klasy V oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Był on jednym z najważniejszych dowódców legionowych. Twórcą słynnego 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich, sformowanego na wiosnę 1915 roku, stacjonującego w okresie międzywojennym w Kielcach, a następnie walczyli na Westerplatte. "We wrześniu 1939 r. generał miał 63 lata. Był już wówczas schorowanym człowiekiem. Nie powstrzymało go to jednak od działalności podziemnej na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża. Prawdopodobnie to właśnie ona doprowadziła do aresztowania w marcu 1940 r. Był więziony na Pawiaku , skąd 3 maja został wywieziony i dzień później znalazł się w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Nadano mu numer obozowy 23982" - pisała doktor Aleksandra Kozłowska. Okoliczności śmierci Bolesława Roi są przerażające. Niemcy - wiedząc, że to polski generał w stanie spoczynku – szczególnie go dręczyli. Został zamordowany 27 maja 1940 r. w bestialski sposób. Jak wspominał o. Henryk Maria Malak: „Generała Roję wykończono wczoraj na ulicy przed barakiem. Zadusił go młody esesman, przydeptując mu gardło. – Patrzcie! Tak kończy polski generał”.

Szerzej na temat generała Roi: Bolesław Roja