W średniowiecznej oraz nowożytnej Polsce rozwój poszczególnych prywatnych miast, miejscowości oraz wsi związany był ściśle z pozycją rodów, które tymi terenami zawiadywały.
"Była [Oleśnica – redakcja] w dalszym ciągu osadą rycerską w rękach jednego rodu formalnie od końca XII wieku. Wtedy to bowiem rozpoczął się proces nadawania przez panujących wielkich obszarów ziemi Kościołowi oraz rycerstwu. Posiadała kilka wsi i folwarków służebnych […]. Posiadała dwa kościoły" – pisała Teresa Romańska – Faściszewska, autorka monografii o Oleśnicy. Już w 1241 roku, podczas najazdu mongolskiego Oleśnica stanowiła dobrze uposażony oraz odpowiednio obwarowany gród.
Siedziba rodu Oleśnickich
Oleśnica należała do rodu Dębnów-Oleśnickich. Wkrótce rodzina zaznaczyła swoją obecność w życiu politycznym kraju.
"Spośród rodzin pieczętujących się herbem Dębno jedynie dziedzice z Oleśnicy zrobili szybką i ponadprzeciętną karierę […]. Niekwestionowanym przywódcą rodu był Zbigniew z Oleśnicy" – pisał profesor Jacek Pielas.
Według Jana Długosza miejscowość w XIV wieku obejmowała folwark, łany kmiece, karczmę, kuźnię oraz łaźnię.
Oleśnica posiadała również szpital, czyli przytułek z kościelnymi ogrodami oraz szkołę. Zapisu działki na rzecz szpitala dokonał Andrzej Oleśnicki. Placówka była utrzymywana dzięki wsparciu miejscowego duchowieństwa.
Oleśnica – siedziba rodu Oleśnickich była trzonem większego klucza, który powstał w XIV oraz XV wieku. W jego skład wchodziły wsie – Lenartowice, Sufczyce, Strzelce, Kępie, Pieczeniegi oraz Kwasów.
Największym sukcesem Zbigniewa było poślubienie Małgorzaty z Kurozwęk, córki Dobiesława, wojewody i kasztelana krakowskiego. Miał z nią… 12 synów. Małżeństwo miało bardzo duże znaczenie dla rozwoju Oleśnicy. Dziedzice miejscowości jednocześnie związali się bowiem z andegaweńskim stronnictwem popierającym kandydaturę Ludwika Węgierskiego na króla Polski.
Wkrótce Oleśnica znalazła się w rękach drugiego z synów Zbigniewa oraz Małgorzaty – Jana sędziego ziemskiego krakowskiego. Zasłynął on odwagą podczas wypraw na Litwę oraz reprezentował interesy Korony oraz Władysława Jagiełły w Wilnie, czym zaskarbił sobie szczególne uznanie króla. To wkrótce miało odegrać szczególne znaczenie dla rodziny Oleśnickich.
W 1406 roku wspomniany Jan dokonał w siedzibie rodu, prawdopodobnie na miejsce istniejącego drewnianego, fundacji murowanego kościoła pod wezwaniem świętego Floriana. Wzbogacił on życie religijne Oleśnicy, w której od 1326 roku znajdowała się erygowana parafia. Spłonął on jednak w XV wieku. Wiemy, że w Oleśnicy funkcjonowały dwa niezależne od siebie kościoły.
Zbigniew z Oleśnicy Uratował polskiego króla Władysława Jagiełłę
Jan, syn Zbigniewa i Małgorzaty, właściciel Oleśnicy miał dwóch męskich potomków – Jana i Zbigniewa oraz dwie córki. Obydwaj jego synowie byli wybitnymi przedstawicielami swojego rodu.
"Upadła korona naszej głowy, ozdoba Polski, waleczny obrońca Kościoła, powaga płynąca z rozsądku… Królestwo Polskie straciło tak wielkiego męża, biskupa, opiekuna, obrońcę i ojca ojczyzny, jakiego według mnie nie wskrzeszą żadne wiek"i – pisał kilka lat po śmierci Zbigniewa Oleśnickiego, Jan Długosz. Innym razem pisał o nim, że był „mężem niezłomnym” o wyjątkowo silnym charakterze.
Kim był Zbigniew - najwybitniejszy z rodu Oleśnickich? Urodził się on w 1389 roku. Pierwsze nauki pobierał w Sandomierzu. Następnie w Krakowie. Był niezwykle uzdolniony. Mając zaledwie 20 lat został sekretarzem królewskim. Jednocześnie tłumaczył dokumenty z języka niemieckiego. Cieszył się olbrzymim uznaniem Władysława Jagiełły. Miały na to wpływ nie tylko jego zdolności, ale również pamięć o ojcu – Janie – oddanym orędowniku króla. Wkrótce jednak rozegrały się wydarzenia, które jeszcze bardziej związały Zbigniewa Oleśnickiego z Władysławem Jagiełłą.
Podczas bitwy pod Grunwaldem, pełnił zaszczytną rolę w osobistej ochronie monarchy. Kiedy Jagiełło znalazł się w bezpośrednim niebezpieczeństwie, nie mając zbroi oraz odpowiedniej broni, stanął w jego obronie.
"Osłonił i uratował króla. Kiedy ten chciał natychmiast pasować go na rycerza, odmówił przyjęcia godności rycerskich, twierdząc, że woli być wcielony do duchownego, a nie świeckiego wojska" – pisała autorka monografii o Oleśnicy.
Król wysłał Zbigniewa do Rzymu, gdzie odbył studia teologiczne. W 1414 roku wrócił do Oleśnicy, gdzie objął probostwo i funkcję kanonika krakowskiego. Jednocześnie nadzorował pracę królewskiej kancelarii, mając możliwość oddziaływania na najważniejsze sprawy kraju. W 1423 roku został biskupem krakowskim. W całej Europie Zbigniew Oleśnicki dał się poznać jako znakomity mówca oraz dyplomata. Po śmierci Władysława Jagiełły sprawował rzeczywistą funkcję regenta, w imieniu małoletniego Władysława III Warneńczyka. Jego niezwykłe zdolności Zbigniewa spowodowały, że został pierwszym polskim kardynałem. Dzięki jego wsparciu oraz znajomościom rozwinęła się również Oleśnica i pobliskie wsie, do których sprowadzał zagranicznych budowniczych.
Oleśnica w innych rękach
XVI wiek stanowi dla dziejów Oleśnicy okres szczególny. W 1532 roku umarł Jan Oleśnicki – ostatni formalny dziedzic Oleśnicy tego nazwiska. Osada znalazła się w rękach rodziny Odnowskich. Kolejnymi właścicielami majątku zostali przedstawiciele wyznania kalwińskiego – znany w Polsce ród Zborowskich. Dzięki nim powstał w Oleśnicy ratusz. Jednak ród ten zdecydował się wypędzić z miasta duchownych oraz mieszczan katolickich. W 1569 roku miasteczko liczyło 660 osób.
Pod koniec XVI wieku Oleśnica otrzymała zgodę na organizację dwóch dużych jarmarków w roku oraz mniejszych w każdą sobotę. Jednocześnie została zwolniona z podatków na okres ośmiu lat. W XVI wieku zmieniła się topografia miasta. W 1569 roku wybudowano ratusz. Konflikt Zborowskich z królem odbił się również na rozwoju. W XVIII wieku Oleśnicę przejęli Kalinowscy. Pod koniec tego stulecia liczyła ona około 130 domów. W omawianym okresie wybudowano również cmentarz. Oleśnica przestała być własnością Kalinowskich w XIX wieku.
W 1869 po Powstaniu Styczniowym - zaborca ,car Rosji odebrał Oleśnicy prawa miejskie.
Na przestrzeni wieków Oleśnicy nie oszczędzały działania wojenne. Szczególnie mocno dotknął miasto potop szwedzki. Nie inaczej było w latach późniejszych – w XIX oraz XX wieku (szczególnie podczas ofensywy Armii Czerwonej w styczniu 1945 roku).
"Bezpowrotnie zniknęły dokumenty parafialne spalone przez stacjonujących tutaj żołnierzy radzieckich w 1945 roku" – pisała Teresa Romańska-Faściszewska.
W 1960 roku wieś posiadała prawie 2 tysiące mieszkańców. Przez wiele powojennych lat znajdowała się w powiecie buskim ówczesnego województwa kieleckiego. Obecnie Oleśnica przynależy do powiatu staszowskiego, ma 1800 mieszkańców.
POLECAMY RÓWNIEŻ:
ZOBACZ TAKŻE: FLESZ. ROŚNIE PŁACA MINIMALNA - ILE WYNOSI?
Źródło:vivi24
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
