Rośliny pod szczególnym nadzorem

Kompleks wilgotnych lasów olchowych w rezerwacie "Oleszno I" to unikat na skalę całego kraju, a może i Europy.
(fot. Artur Ratusznik)

"Oleszno II" i "Ewelinów" - takie nazwy będą nosiły dwa nowe rezerwaty przyrody, które zostaną utworzone prawdopodobnie jeszcze na początku przyszłego roku. To wielki sukces dla Nadleśnictwa Włoszczowa, jeśli chodzi o ochronę lokalnego środowiska, zwłaszcza że na jego terenie funkcjonują już dwa podobne obiekty naturalne - "Oleszno I" i rezerwat ornitologiczny "Ługi".

Artur Ratusznik, szef Nadleśnictwa Włoszczowa przy jednym z bardziej okazałych jesionów w rezerwacie "Oleszno I".
(fot. Artur Ratusznik)

Pomysł utworzenia dwóch nowych rezerwatów przyrody na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Włoszczowa zrodził się jakieś pięć lat temu. Wówczas kierownictwo włoszczowskiego nadleśnictwa i Przedborskiego Parku Krajobrazowego zaproponowało, żeby objąć ochroną najbardziej ciekawe i wartościowe przyrodniczo tereny powiatu włoszczowskiego. Podjęto się dużego i szczytnego zadania, którego efekty niebawem będą widoczne. Prawdopodobnie jeszcze na początku przyszłego roku zostaną ustanowione dwa nowe rezerwaty ochrony przyrody - "Oleszno II" i "Ewelinów". Dołączą one do dwóch rezerwatów z lat 70. i 80., które są pod nadzorem Nadleśnictwa Włoszczowa - "Oleszna I" i rezerwatu ornitologicznego "Ługi".

"Oleszno II" - najważniejszy drzewostan

Projektowany obszar rezerwatu "Oleszno II" to kontynuacja "Oleszna I", rezerwatu istniejącego od 1970 roku, o powierzchni ponad 31 hektarów, z unikatowymi lasami łęgowymi i bagiennymi, rosnącymi w dolinie Czarnej. Rzeka ta, przepływając leniwie przez dolinę między wzniesieniami Pasma Przedborsko-Małogoskiego, stworzyła tutaj idealne warunki naturalne dla olszy. Wzdłuż biegu rzeki utworzyły się podmokłe gleby murszowe, które są doskonałym siedliskiem dla tego gatunku drzewa. Lasy olchowe na tych mokradłach zachowały się w stanie naturalnym.

Obszar rezerwatu "Oleszno II", który będzie się łączył z "Oleszno I", będzie ponad siedem razy większy od swojego poprzednika. Jego powierzchnia wyniesie ponad 230 hektarów i będzie obejmować najciekawsze i najmniej zmienione przez działalność człowieka fragmenty drzewostanów olchowych, tworzących lasy o charakterze zbliżonym do pierwotnego. "Oleszno II" będzie jednym z największych rezerwatów znajdujących się na terenie województwa świętokrzyskiego.

Rozległy kompleks bagiennych lasów olchowych należy do najcenniejszych tego typu siedlisk w centralnej Polsce. To naturalny kompleks jesionowo-olchowy, gdzie olcha osiąga nawet wiek 115 lat. Na obszarze projektowanego rezerwatu występuje wiele chronionych gatunków roślin (m.in. storczyk plamisty, wawrzynek wilczełyko, podkolan biały, widłaki, paprotka zwyczajna) oraz zwierząt, na czele z bielikiem (ma tutaj swoje gniazdo (prawdopodobnie jedno z dwóch zlokalizowanych na terenie województwa świętokrzyskiego) oraz innymi ptakami, takimi jak żurawie, bociany czarne, jarząbki i puszczyki.

- W rezerwacie tym nie będziemy prowadzić żadnej gospodarki leśnej, z wyjątkiem niewielkiej powierzchni, na której istnieją uprawy olchowe sztucznego pochodzenia. Chociaż i te zabiegi będą ograniczone tylko do niezbędnych prac pielęgnacyjnych - zapewnia Artur Ratusznik, szef Nadleśnictwa Włoszczowa. - Rezerwat "Oleszno II" będzie wykorzystywany przede wszystkim dla celów naukowych. Może też służyć celom dydaktycznym, ale po uzyskaniu zgody wojewódzkiego konserwatora przyrody i administracji naszego nadleśnictwa - dodaje Artur Ratusznik.

"Ewelinów" - najważniejsza roślinność

Drugi tworzony rezerwat nosi nazwę "Ewelinów". Ten prawie 15-hektarowy kompleks przyrodniczy znajduje się na granicy powiatów włoszczowskiego i kieleckiego, między miejscowościami Ewelinów i Lasocin. W przeciwieństwie do rezerwatu "Oleszno II", gdzie najważniejszy jest unikatowy drzewostan, tutaj nadrzędnym celem będzie ochrona rzadkich gatunków roślin, rosnących w rezerwacie. Na tym stosunkowo niewielkim obszarze występują 23 gatunki roślin chronionych, zagrożonych i rzadkich, do których należą między innymi orlik pospolity, buławnik wielkokwiatowy i czerwony, naparstnica zwyczajna, kruszczyk szerokolistny, goryczka wąskolistna, lilia złotogłów, miodownik melisowaty czy gnieśnik leśny.

Większość z tych roślin to gatunki o wyjątkowo pięknych kwiatach. Samo miejsce jest urokliwe krajobrazowo. Obejmuje bowiem lokalne wzniesienie z wychodniami skalnymi i miejscami po dawnych staropolskich wyrobiskach górniczo-hutniczych.

- Ochrona tego rezerwatu, w przeciwieństwie do "Oleszna II", będzie miała charakter ochrony czynnej. Żeby zachować stanowiska wielu z tych roślin, będą wykonywane zabiegi związane z przerzedzeniem górnego piętra drzew. Wszystko po to, żeby dotarła do tych roślin odpowiednia ilość światła, jaką poszczególne gatunki potrzebują. W tym rezerwacie najważniejsze będą rośliny, nie drzewostan. Oprócz roli naukowej "Ewelinów" będzie spełniał funkcję dydaktyczną i turystyczną. Planujemy tutaj wytyczyć ścieżkę dydaktyczną, która umożliwi zwiedzanie rezerwatu i poznanie jego wszystkich walorów - opowiada nadleśniczy Ratusznik.

Na terenie powiatu włoszczowskiego, oprócz wspomnianego rezerwatu "Oleszno I" i dwóch projektowanych, jest jeszcze jeden wyjątkowy obiekt przyrodniczy - rezerwat ornitologiczny "Ługi", znajdujący się pobliżu Jeżowic za Kurzelowem. Został założony w 1981 roku. Stanowi idealne miejsce lęgowe wielu gatunków ptaków związanych ze środowiskiem wodno-bagiennym, na przykład żurawi. Ciekawostką jest fakt, że tych rzadkich na terenie województwa świętokrzyskiego ptaków przybywa w "Ługach" z roku na rok. Jako jedne z pierwszych ptaków przylatują tu z ciepłych krajów (prawdopodobnie z Hiszpanii) na przełomie lutego i marca, zwiastując zbliżającą się wiosnę. Dźwięczne, melodyjne trąbienie tych ptaków jest słyszalne z odległości nawet kilku kilometrów.