Twierdza Modlin - z bogatą przeszłością i nieznaną przyszłością

[galeria_glowna]
To oni najprawdopodobniej zbudowali pierwsze umocnienia na wyspie w widłach rzeki nazywanej dotychczas Szwedzką. Z budowli wzniesionych w czasach Księstwa Warszawskiego zachowały się cztery, wśród nich reduta Napoleona. Warto dodać, że początkowo miał to być tylko tymczasowy magazyn żywności, ale w 1810 r. cesarz Francuzów zmienił koncepcję i polecił wybudować twierdzę. Przy jej wznoszeniu pracowało 19 tys. ludzi.

Główne obiekty Twierdzy Modlin były jednak dziełem zaborców rosyjskich. W latach 30-tych rozbudowywali oni intensywnie fortyfikacje oraz zmienili nazwę Modlin na Nowogieorgijewsk, która przetrwała aż do ich wypędzenia stąd w 1915 roku. W 1844 r. na wspomnianej już Wyspie Szwedzkiej zbudowano duży i piękny pod względem architektonicznym Spichlerz.

Zbombardowany w 1939 r. przez Niemców ma zostać wkrótce odbudowany przez prywatnego nabywcę tych ruin na całkiem świeckie cele. W latach 60-tych XIX w. - dane te przytaczam za Informatorem Turystycznym Nowy Dwór Mazowiecki - wzniesiono gigantyczne koszary na 20 tys. żołnierzy. Jest to, dodam, podobno nadal najdłuższy - liczy 2250 m - budynek w Europie.

Kolejną rozbudowę rozpoczęto w 1883 roku. Projekt przewidywał zbudowanie na przedpolu fortecy, w odległości od 4 do 6 km od jej zewnętrznych obwałowań na planie koła ośmiu obiektów obronnych tworzących pierścień o długości 24,5 km i średnicy 12 km.

WOJENNE LOSY

Twierdza Modlin odegrała istotną rolę w okresie odwrotu Napoleona spod Moskwy broniąc się przez przeważającymi siłami rosyjskimi do 1 grudnia 1813 roku. Pod koniec XIX wieku znajdowało się w niej, poza silnym garnizonem, także 70 tys. karabinów i 800 armat. Ale podczas I wojny światowej Rosjanie szybko oddali ją Niemcom, którzy następnie siedzieli w niej przez 3 lata.

W 1920 roku twierdza stanowiła poważną przeszkodę w posuwaniu się bolszewików na Warszawę. Jej załoga dzielnie broniła się także we wrześniu 1939 roku. Dowódca, gen. Wiktor Thomme, w sytuacji braku jedzenia, amunicji oraz dużej liczby rannych, poddał ją na honorowych warunkach dzień po kapitulacji Warszawy, 29 września.

Po II wojnie światowej w garnizonie modlińskim stacjonowało wiele różnych jednostek wojskowych. Od 1946 r. także lotniczych. W 1958 r. powstała w niej Wyższa Szkoła Pilotów zamieniona w 2 lata później w Centrum Szkolenia Lotniczego.

Po zmianach w Wojsku Polskim i redukcji naszej armii, twierdza została przekazana Agencji Mienia Wojskowego. Kilka mniejszych obiektów już sprzedano i służą one celom cywilnym. Główny problem stanowi sprzedaż gigantycznych koszar, które, podobnie jak cała twierdza, znajdują się na liście zabytków chronionych. I sprzedane mogą być jedynie w całości oraz zagospodarowane na nowe cele pod ścisłym nadzorem konserwatora zabytków.

Tymczasem opuszczone obiekty powoli niszczeją. Są jednak również atrakcją turystyczną. Ze szczytu Czerwonej Wieży zwanej potocznie Tatarską, gdyż w czasach carskich stacjonowało w niej dużo żołnierzy - muzułmanów z Kaukazu i Zakaukazie, roztacza się piękny widok na płynącą 45 metrów niżej Wisłę oraz wpływającą do niej od wschodu Bugo-Narew. A także na większość całego kompleksu. Słynne długie koszary o kształcie wydłużonego sześcioboku, Białą, gdyż pomalowaną na ten kolor, nieco niższą Wieżę po przeciwnej stronie koszar, odległą o 950 metrów. Ruiny Spichlerza na Wyspie Szwedzkiej oraz wały ziemne.

PIERWSZY TELEGRAF OPTYCZNY

Na dole godne uwagi są również zachowane bramy twierdzy, zaś w mieście Muzeum Twierdzy Modlin, w którym byliśmy gośćmi Lokalnej Organizacji Turystycznej Trzech Rzek.
Wieża Tatarska, nad którą powiewa biało czerwona flaga, pełniła w przeszłości podwójną funkcję: obserwacyjną i komunikacyjną. Pierwsza sprowadzała się nie, jak bywało to w średniowiecznych zamkach, obserwowania czy nie nadciąga wróg, lecz, jak przeczytałem w przygotowanym dla nas materiale informacyjnym, "obserwacja ( przez posterunek ) wnętrza ogromnych koszar i meldowanie przełożonym o wszelkich odstępstwach od regulaminu obowiązującego wszystkich żołnierzy zamieszkujących budynek koszarowy".

Jeżeli chodzi natomiast o komunikację, to na górnym tarasie tej wieży znajdował się pierwszy na ziemiach polskich telegraf optyczny służący do komunikacji z Cytadelą Aleksandrowską w Warszawie i poprzez nią z Petersburgiem. Dodam, że na terenie Twierdzy Modlin znajdował się również niewielki pałac carski dla Ich Wysokości, gdy tu przebywali. Ponadto cerkiew przebudowana później na kościół katolicki rozebrany po II wojnie światowej i kilka innych mniejszych obiektów.

Zachowała się natomiast na dziedzińcu koszarowym ciekawa architektonicznie neogotycka Wieża Wodna (ciśnień) zbudowana na planie 10-boku. Należy mieć nadzieję, że ogromny budynek koszarowy znajdzie jednak nabywcę i zostanie wykorzystany na cele cywilne, a nie popadnie w ruinę.