42. rocznica ogłoszenia stanu wojennego. Co się wówczas działo w Radomiu i regionie radomskim? To był przerażający czas

Niewiele osób wie, że dla komunistycznej władzy wydarzenia z Radomia podawano jako jeden z pretekstów wprowadzenia stanu wojennego. Przed wybuchem stanu wojennego kampania propagandowa wymierzona w „Solidarność” sięgnęła zenitu. Jej bardzo ważnym elementem były sfałszowane taśmy ze spotkania kierownictwa związku w Radomiu. Starannie dobrane wypowiedzi miały się stać doskonałym uzasadnieniem dla przygotowywanego już wprowadzenia stanu wojennego. Pisze o tym Grzegorz Majchrzak w tekście „Taśmy radomskie – 3 grudnia” w „Historii politycznej, 1945-89”.

3 grudnia 1981 roku w Radomiu spotkali się członkowie Prezydium Komisji Krajowej NSZZ Solidarność oraz przewodniczący poszczególnych regionów związku, a także związkowi eksperci oraz zaproszeni goście – przewodniczący NSZZ Solidarność Rolników Indywidualnych Jan Kułaj i przewodniczący Krajowej Komisji Koordynacyjnej Niezależnego Zrzeszenia Studentów Jarosław Guzy. Obrady odbywały się w jednej z sal klubu Radomiak, przewodniczył im Lech Wałęsa. Rozpoczęły się w południe, zakończyło około pierwszej w nocy 2. Między piętnastą a szesnastą obrady przerwano, aby część członków Prezydium Komisji Krajowej mogła się spotkać w Radomskich Zakładach Przemysłu Skórzanego Radoskór z przedstawicielami komisji zakładowych regionu radomskiego. Podczas wielogodzinnych obrad niektórzy przywódcy związku występowali również z bardzo radykalnymi propozycjami.

Zobacz więcej:

Jan Rulewski proponował cofnięcie mandatu zaufania udzielonego ekipie Wojciecha Jaruzelskiego. Oskarżał rząd o prowadzenie polityki prorosyjskiej. Proponował, aby „w okresie przejściowym powołać rząd tymczasowy, który by kontrolował gospodarkę, aparat bezpieczeństwa i środki masowego przekazu”. Twierdził, że Solidarność może dać Moskwie lepsze gwarancje odnośnie do interesów wojskowych niż władze PRL. Wzywał Solidarność do walki o przedterminowe wybory do Sejmu – 55 proc. miejsc miałoby w nich przypaść Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonemu Stronnictwu Ludowemu i Stronnictwu Demokratycznemu, 25 proc. zorganizowanym bezpartyjnym, a 20 proc. pozostałym organizacjom i stowarzyszeniom. Z kolei Karol Modzelewski w kontekście ewentualnego wprowadzenia stanu wyjątkowego groził: „bój to będzie ich ostatni”. Również Seweryn Jaworski wzywał związek do twardej postawy. „Rząd nie może być pewny wojska i milicji. Chcą oni przejść na naszą stronę, ale się boją – trzeba im dać szansę” – twierdził. Jednocześnie upominał Wałęsę: „Marzec nie może się powtórzyć: Ja ci utnę głowę [...] albo hutnicy”.

?
A jak wyglądały pierwsze godziny wprowadzenia stanu wojennego w Radomiu i regionie ? Tuż po północy 13 grudnia funkcjonariusze ZOMO, MO i SB weszli do siedziby Zarządu Regionu „Solidarność” w Radomiu, usuwając kilkunastu pracowników i sympatyków związku. Tego samego dnia zakończył się strajk w Wyższej Szkole Inżynierskiej. W grudniu 1981 roku doszło do niewielkich akcji protestacyjnych w zakładach pracy. 14 grudnia była nieudana próba wywołania strajku w „Radoskórze”, 14 i 15 grudnia był krótki strajk w Spółdzielni Pracy w Przysusze, a 20 grudnia w Ośrodku Badawczo – Rozwojowym „Probet” w Radomiu zorganizowano jedną z pierwszych w regionie zbiórek pieniędzy na pomoc dla rodzin internowanych pracowników.

Internowani z województwa radomskiego przeszli przez działający do 9 stycznia 1982 roku Ośrodek Odosobnienia w Radomiu lub trafiali bezpośrednio do Ośrodka Odosobnienia w Areszcie Śledczym Kielce – Piaski. Byli jednak przetrzymywani także w innych miejscach, takich jak Warszawa – Białołęka, Rzeszów, Łupków, Kwidzyń.

Najbardziej dramatyczne były doświadczenia Andrzeja Sobieraja, lidera Solidarności Ziemi Radomskiej. Andrzej Sobieraj skuty w kajdanki odwieziony został do więzienia w Gdańsku, a potem z innego więzienia transportowany był helikopterem do ośrodka internowania w Białołęce. Został umieszczony w celi z Andrzejem Gwiazdą.

- Przez miesiąc żona w ogóle nie wiedziała, czy żyję, włamywano się do mojego mieszkania, rzadko rodzina mogła się ze mną widzieć, a raz moje dziecko miało nieprzyjemności w szkole z powodu nieobecności. Absencja związana była właśnie z widzeniem w ośrodku internowania

– wspominał Andrzej Sobieraj.

Stan wojenny został wprowadzony 13 grudnia 1981 roku na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na mocy uchwały Rady Państwa z 12 grudnia 1981 roku, podjętej niejednogłośnie na polecenie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (pozakonstytucyjnego, tymczasowego organu władzy, faktycznie nadrzędnego wobec konstytucyjnych władz państwowych), poparty przez Sejm uchwałą z 25 stycznia 1982 roku. Został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku.