80. rocznica likwidacji iłżeckiego getta. Uczczono pamięć pomordowanych żydowskich mieszkańców. Zobacz zdjęcia

Pomordowanych uczestnicy upamiętnili w piątek 21 października podczas uroczystości na cmentarzu. Poprowadziła je kantorka Ryfka Foremniak, a imieniu władz Powiatu Radomskiego kwiaty złożył wicestarosta radomski Krzysztof Kozera.

Iłżecki cmentarz został założony w 1837 roku. Podczas II wojny światowej cmentarz ten uległ dewastacji – nagrobki znajdujące się na cmentarzu zostały wyrwane i wykorzystane do utwardzania lokalnych dróg. W latach 2002-2006 cmentarz został uporządkowany staraniem potomków iłżeckich Żydów zamieszkałych w USA.

80 lat temu Niemcy zamordowali żydowskich mieszkańców Iłży i okolicznych miejscowości. Zginęło blisko 2,5 tysiąca osób. Z kolei łącznie ofiary zbrodniczej akcji „Reinhardt” wynoszą w sumie ponad 1,8 miliona Żydów.

Po uroczystościach na iłżeckiej nekropolii, w siedzibie Powiatowego Instytutu Kultury, prelekcję o kobietach w judaizmie wygłosiła Ryfka Foremniak i wraz z Anną Hajduk - Rynkowicz wykonała tradycyjne utwory żydowskiej.

Organizatorami wydarzenia był Powiatowy Instytut Kultury, przy wsparciu Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Patronat honorowy objął starosta radomski Waldemar Trelka.

- Za pomoc dziękujemy Łukaszowi Babuli z Muzeum Regionalnego w Iłży. To on udostępnił nam nazwiska części iłżeckich Żydów; umieściliśmy je na wydrukach, na cmentarzu i w Instytucie. Dziękujemy wszystkim uczestnikom wydarzenia

– napisała Renata Metzger, dyrektorka Powiatowego Instytutu Kultury na stronie społecznościowej Instytutu.

Żydzi zaczęli przybywać do Iłży po roku 1789. Ich liczebność rosła szybko. W 1827 roku było ich 376, wtedy było to 22 procent ogółu mieszkańców. W 1857 roku było już 521 osób, czyli 26,3 procent, a w 1897 roku – 2069 osób, to jest 48 procent mieszkańców Iłży. Żyli głównie z handlu i rzemiosła.

Gminę wyznaniową założono oficjalnie w 1850 roku. Synagogę wzniesiono na terenie manufaktury fajansu Zeliga Sunderlanda. Obok fabryki, w tych latach do Żydów należały w mieście jeszcze 3 młyny, 5 kamieniołomów i 10 kantorów handlowych. W mieście było kilka chederów, a od 1910 roku działała Żydowska Społeczna Szkoła Ludowa dla 40 uczniów. Na czele gminy stał rabin Mosiek Cukier, urodzony w 1848 roku w Kazanowie. W okresie międzywojennym Żydzi w Iłży utrzymywali się z handlu i drobnej przedsiębiorczości. Poza rzemiosłem niezmiernie ważnym zajęciem tutejszych Żydów był handel. W 1937 roku w Iłży było 1692 mieszkańców Żydów. W grudniu 1941 roku Niemcy utworzyli w Iłży getto, w którym zgromadzili około 2 tysięcy Żydów. W październiku 1942 roku getto zostało zlikwidowane, a jego mieszkańców Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince.