Historyk Przemysław Bednarczyk przygotowuje superwidowisko bitwy z 1920 roku

Bitwa pod Komarowem

Pod Komarowem 31 sierpnia 1920 rozegrała się największa bitwa konnicy po 1813 roku i ostatnia z wielkich bitew jazdy. Po Bitwie Warszawskiej, polska 1 Dywizja Jazdy pokonała pod Komarowem 1 Armię Konną Budionnego, idącą z odsieczą wojskom na północy. W bitwie wzięło udział sześć pułków polskich i 20 radzieckich, łącznie 70 szwadronów. Siły polskie liczyły około 2 tysięcy żołnierzy, a siły radzieckie około 17 tysięy żołnierzy. Wojska Budionnego oblegały przez kilka dni Zamość broniony przez 31 Pułk Strzelców Kaniowskich wspomaganym przez 6 Dywizję Strzelców Siczowych. Na odsiecz załodze Zamościa przyszła kawaleria pułkownika Juliusza Rómmla i 13 Kresowa Dywizja Piechoty Stanisława Hallera. Zagrożona okrążeniem pod Zamościem Armia Konna Budionnego chciała uciec z pułapki lecz drogę zastąpiła im 1 Dywizja Jazdy pułkownika Rómmla. Pierwsze starcie trwało kilka godzin była to szarża tysięcy ludzi i koni z obydwu walczących stron. O ostatecznym zwycięstwie zadecydowała szarża oddziału rotmistrza Kornela Krzeczunowicza z 8 Pułku Ułanów, która w galopie wbiła się w szeregi przeciwnika. Po gwałtownej walce Sowieci rozpoczęli ucieczkę z pola bitwy.

Zaczynał od widowisk historycznych w skansenie, potem robił je w Parku Kościuszki. Jeździł po całej Polsce, uczestniczył w jednych rekonstrukcjach i opracowywał scenariusze innych. Stał się tak dobry, że zaproponowano mu poprowadzenie największego widowiska kawaleryjskiego w Polsce: wygranej przez nasze wojsko bitwy pod Komarowem.

W miejscu, gdzie 90 lat temu odbyła się największa bitwa konnicy będzie można obejrzeć olbrzymie widowisko historyczne. Zdaniem organizatorów, będzie najpotężniejsze odtworzenie walk kawaleryjskich w Polsce. W widowisku może wziąć udział nawet 350 jeźdźców!

- Bronię się przed mówieniem o rekonstrukcji, to będzie raczej teatr - podkreśla Przemysław Bednarczyk. - Oczywiście każde moje widowisko odwołuje się do autentycznych zdarzeń i postaci. Ale rekonstrukcja obrazuje minuta po minucie przebieg wydarzeń. Ja opieram scenariusz na poemacie, napisanym przecież przez poetę na temat walki pod Komarowem.

KAWALERZYŚCI NA WZGÓRZACH

Stowarzyszenie Bitwy pod Komarowem z Zamościa od lat organizuje widowiska w rocznicę wydarzeń z 1920 roku. W tym roku po raz pierwszy zaprosili kogoś z zewnątrz, żeby uczestniczył w przygotowaniach i poprowadził całość.

Na wzgórzach pod Komarowem będzie można zobaczyć między innymi legendarne bolszewickie taczanki z armatami, będą wozy taborowe i zaprzęgi konne. Główni aktorzy wystąpią w mundurach z epoki. Będą pododdziały kawalerii ochotniczej z całej Polski, także z Radomia. Będzie piechota i repliki broni z tamtych lat. Do tego dojdzie muzyka i efekty dźwiękowe.

- To będzie olbrzymie widowisko, nigdy dotąd nie miałem przyjemności uczestniczyć w takim - mówi sympatyczny historyk. - Wszystko odbędzie się dokładnie w tym samym miejscu, gdzie niegdyś rozegrała się bitwa. To są wzgórza, wśród malowniczych pól. Kawalerzyści będą się na nich pojawić i znikać. To olbrzymi teren, sama linia dla widzów ma 750 metrów długości. W ubiegłym roku widowisko oglądało 10 tysięcy osób. W tym roku publiczności może być jeszcze więcej.

ZAGRALI JUŻ BOLSZEWIKÓW

- Organizując i uczestnicząc w widowiskach w różnych miastach, poznawaliśmy ludzi z całej Polski - opowiada Przemysław Bednarczyk. - W ubiegłym roku byłem w Komarowie, żeby zobaczyć tamtą bitwę. Wzięli w nich udział także kilkunastu naszych kawalerzystów. Wcielili się w członków 1 Armii Konnej Budionnego. Po raz pierwszy w czasie widowiska w Komarowie było tylu żołnierzy bolszewickich.
Jak opowiada, radomska jazda prezentowała się na polu bitwy znakomicie. We właściwych mundurach, z rekwizytami i replikami broni budzili duże zainteresowanie. - Mamy tego dużo, bo rosyjskie rekwizyty kupowaliśmy nawet w Moskwie - mówi historyk. - Wtedy pojawiła się myśl, żeby zrobić razem coś znacznie większego, żeby ta współpraca radomsko - zamojska była szersza.

BĘDZIE ODPRAWA

Ludzie ze Stowarzyszenia Bitwy pod Komarowem byli na widowiskach w Radomiu. Po kolejnej wizycie zaproponowali panu Przemysławowi napisanie scenariusza i poprowadzenie widowiska pod Zamościem. To było jesienią 2009 roku i od tego czasu trwają przygotowania.

Scenariusz widowiska oparł na poemacie jednego z warszawskich poetów. Ma się on zresztą ukazać w druku, książkę swoimi rysunkami opatrzyła Monika Kobylińska, wnuczka słynnego rysownika Szymona Kobylińskiego.

- Od grudnia ubiegłego roku mam maszynopis i na jego podstawie pracuję - relacjonuje pan Przemysław. - Przygotowuję poszczególne sceny i warianty wydarzeń. Na początek pokażemy epizody związane z przybyciem bolszewików do Komarowa, będą sceny z ludnością cywilną, później będzie bitwa na wzgórzach.

Maszynopis poematu dostali już też dowódcy poszczególnych szwadronów, które wezmą udział w widowisku. Ma się ono odbyć 29 sierpnia. Dwa dni wcześniej ruszą przygotowania w terenie. Najpierw odbędzie się odprawa z dowódcami, którzy dostaną szczegółowe informacje na temat przebiegu widowiska.

- Tam będzie olbrzymia armia ludzi, więc nie jestem w stanie podejść do każdego i wytłumaczyć szczegóły. Musi się odbyć wojskowa odprawa, na której przydzielimy zadania do wykonania - tłumaczy nasz rozmówca. - Na 28 sierpnia zaplanowano manewry, które będą jednocześnie próbą generalną widowiska.
ROZGRZEWKA NA KONIÓWCE

Teraz przed twórcą scenariuszy widowisk jeszcze dwie inne imprezy. 15 sierpnia, na radomskiej Koniówce odbędzie się inscenizacja Bitwy Warszawskiej. Do nas też przyjadą szwadrony z kilku polskich miast.

- To będzie też duże widowisko, ale mniejsze od tego pod Komarowem. Później mamy jeszcze Kowalę i epizod z Powstania Styczniowego, a potem jedziemy już do Komarowa - wylicza sympatyczny nauczyciel.
Przekonuje, że na razie nie czuje zmęczenia pracą. Historia i widowiska to jego wielka pasja. - Trema na pewno się pojawi, ale przed rozpoczęciem widowiska - mówi Przemysław Bednarczyk.

- Po tym, jak powiem już "Witam państwa" i zacznę opowiadać o tym, co dzieje się na placu boju, pojawi się uczucie, że już nie mogę uciec, że wszyscy na mnie patrzą i trzeba iść do przodu. Później potwornie bolą mnie plecy, bo napięcie opada. W najbliższych tygodniach te plecy będą mnie bolały często.