LITWA: Šventoji - na północnym krańcu Pojurza

[galeria_glowna]
Rzeczka jest długa na 73 km i przez ponad 30 km stanowi granicę Litwy i Łotwy, z malowniczymi, gęstymi meandrami. Najbardziej rozpoznawalną wizytówką tego kąpieliska morskiego jest 4-metrowej wysokości rzeźba "Córki rybaka" ustawiona wśród piaszczystych wydm. Zaś miasteczko administracyjnie należy od 1973 r. do odległej o 14 km Wielkiej Połągi, "letniej stolicy" Litwy.

Nowa i stare świątynie

Kilka lat temu, gdy odpoczywałem w niej na zaproszenie jednego z tamtejszych sanatoriów, do Świętej przyjechałem po raz pierwszy autobusem. Obejrzałem nowoczesny w formie katolicki kościół Stella Mare p.w. św. Dziewicy Maryi, zbudowany w latach 1991 - 2003 nad rzeczką Święta, kilometr od brzegu morza i w tym ostatnim roku konsekrowany. A także dwa inne kościoły położone bliżej przejścia granicznego Būtingė, w dawnej wiosce Elija. Starszy, z rodowodem od 1520 r. najpierw katolickim, od 1540 r. protestanckim, zniszczony został podczas powodzi w 1637 roku, a następnie odbudowany, ale ponownie zburzony podczas działań wojennych w 1809 roku.

I znowu odbudowany, a właściwie wzniesiony na nowo w 1824 r. dzięki znaczącej pomocy - 40 tys. rubli - cara rosyjskiego Aleksandra I, który 8 lat wcześniej wizytował Kurlandię. Oraz drugi, drewniany, z 1929 roku, nazwany "Stella Maris" - Maria, gwiazda morza. Znajdują się w nim m.in. dwa zabytki. Dzwon odlany przez Marka Ulmana w Królewcu w 1608 roku, obecnie jeden z najstarszych na Litwie oraz obraz olejny na płótnie, nieznanego autora z końca XIX wieku, "Święty Kazimierz" ( Jagiellończyk ).

Żmudzkie cmentarzysko pogańskie

W pobliżu największego Centrum Zdrowia i sanatorium w Świętej - "Energetikas" zwiedziłem inną tamtejszą atrakcję, dawne pogańskie miejsce kultu, Żmudzkie cmentarzysko pogańskie, na którym w XIV w urządzono obserwatorium astronomiczne.
W roku 1998 na miejscu tym, z inicjatywy połąskiego oddziału Żmudzkiego Towarzystwa Kultury, ustawiono drewniane słupy z rzeźbami ludowych artystów poświęcone bogom i boginiom mitologii bałtyckiej.

Są to: Perkunas, Aušrine, Žemyna, Austėja, Ondenis, Patrimpas, Patalas, Velnias, Leda. A także ciała niebieskie: Saulę ir Mėnulį - Ziemia i Księżyc. Podczas zachodu słońca słupy te pozwalają ustalać terminy pogańskich świąt kalendarzowych: Rosy, Bociana, Zapusty, Boże Narodzenie i innych. Zaś współczesne grupy neopogańskie urządzają w tym miejscu swoje obchody i odprawiają obrzędy.

Córki rybaka

Do rzeźby "Córek rybaka" - "Žvejo dukros" - z 1982 r. autorstwa Z. Pranaitytė jakoś nie zdołałem wówczas dotrzeć, a może już nie starczyło czasu do odjazdu autobusu. W kilka dni później, przy słonecznej, czerwcowej pogodzie, wybrałem się na spacer brzegiem morza w kierunku północnym, co chwila znajdując na horyzoncie coś interesującego. I nagle okazało się, że wieża do której postanowiłem dotrzeć, to… nowy kościół w Świętej, a niedaleko brzegu Bałtyku, wśród wydm, stoi doskonale widoczna od tej strony rzeźba trzech dziewcząt z chusteczkami, czekającymi na powrót z połowu ojca - rybaka. Ponieważ było jeszcze wcześnie, wróciłem do sanatorium tą samą drogą, chociaż, pamiętam, że przejście ponad 30 km po dłuższej przerwie dało mi trochę " w kość".

Święta - stare osiedle rybackie, założona została przy ujściu rzeki Świętej do Bałtyku. Miejscowość ta zaznaczona została w 1542 roku na mapie H. Celiusza. Mieszkańcy nie tylko łowili ryby, ale zajmowali się też handlem, a do portu przybywali zagraniczni kupcy. Stała się więc konkurencją dla innych, sąsiednich portów. Szczególnie odległej o 40 km Kłajpedy - wówczas Memla oraz o nieco ponad 50 km łotewskiej, wówczas kurlandzkiej, Lipawy. Zwłaszcza, gdy kupcy angielscy uzyskali przywilej rozbudowania portu w Świętej tak, aby mógł on przyjmować również duże statki handlowe. W 1685 r. miejscowość ta otrzymała prawo samodzielnego handlu i gospodarki morskiej, co przynosiło znaczne dochody także mieszkańcom.

Coraz modniejsza

Konkurencja jednak czuwała i przy najbliższej okazji, stała się nią Wojna Północna, w 1701 roku port został zniszczony. I dotychczas, pomimo prób podejmowanych w XVIII w, a nawet rozpoczęcia odbudowy w latach 1923 - 1925, nie został odbudowany. Udało się odbudować tylko, w latach 1939 - 1940, dwa mola. Większe statki nie mogły jednak do niego wpływać, gdyż piasek zasypywał wejście do portu. Obecnie jest on pogłębiany pod kątem żeglarstwa i małej żeglugi, z nadzieją także na większą. Święta bowiem rozbudowuje się, przybywają w niej nowe, lub są remontowane domy wypoczynkowe i pensjonaty, są obiekty kolonijne dla dzieci i młodzieży, osiedla sezonowych domków wypoczynkowych dla rodzin, gastronomia, rozrywki itp.

W sezonie letnim miejscowość przeobraża się całkowicie, tętni życiem, tłumy wczasowiczów spacerują głównym deptakiem, opalają się na wydmach - co na Litwie nie jest zabronione i na plażach, korzystają z różnorodnych form wypoczynku, także aktywnego oraz rozrywek. I chociaż wszystko to ma skalę nieporównanie mniejszą, niż w pobliskiej Połądze, wielu urlopowiczów woli takie, bardziej kameralne i generalnie trochę mniej luksusowe warunki wypoczynku. Zwłaszcza, że jest on tu tańszy, a do centrum letniej stolicy kraju autobusem jedzie się… 20 minut. Święta, podobnie jak i inne kurorty litewskie, otwarta jest również na gości zagranicznych. Zaś Polacy są i w niej mile widziani.