Podsumowanie 2023 roku w rolnictwie. Oceniają eksperci z branży, w tym rolnicy. Ekoschematy do poprawy, wyczekiwana opłacalność

Skomplikowana sytuacja rynkowa przekłada się na opłacalność produkcji rolników. Wystarczy wspomnieć o napływie ziarna z Ukrainy, spadkach cen, które gwałtownie wzrosły najpierw po wybuchu pandemii, a potem wojny, o okresach suszy, a potem utrudnionych opadami zbiorów. Wyzwanie pojawiło się również na polu dopłat bezpośrednich, w postaci ekoschematów. Zapraszamy na podsumowanie roku w wybranych obszarach rolnictwa.

Afera zbożowa i wyczekiwana publikacja listy firm, które kupowały zboże z Ukrainy, swój finał w postaci wykazu znalazła dopiero w listopadzie. Na publikację zdecydowała się pełniąca urząd ministra rolnictwa przez 2 tygodnie Anna Gembicka.

Odnotujmy, że w 2023 roku mieliśmy aż 4 ministrów rolnictwa. Najpierw był nim Henryk Kowalczyk, następnie Robert Telus, w krótkim okresie po wyborach wspomniana już Anna Gembicka, a rok w roli szefa resortu kończy Czesław Siekierski.

Według Najwyższej Izby Kontroli w 2022 roku wzrost importu pszenicy z Ukrainy do Polski wyniósł rok do roku blisko 17 tysięcy procent, a kukurydzy o prawie 30 tysięcy procent. 541 firm w ciągu 16 miesięcy sprowadziło łącznie do naszego kraju 4,3 mln ton zbóż i roślin oleistych o wartości 6,2 mld zł - przypomina platforma HeavyFinance.

Zatem mamy do czynienia z sytuacją, w której ceny skupu płodów rolnych wróciły do stanów sprzed pandemii COVID oraz agresji Rosji na Ukrainę, a jednocześnie ceny środków produkcji, w tym nawozów, środków ochrony roślin oraz energii pozostają na bardzo wysokim poziomie. To wszystko spowodowało zdecydowany spadek rentowności większości kierunków produkcji rolniczej, wskazują specjaliści, podkreślają ekonomiści, doradcy i sami rolnicy.

- Mija 2023 rok – kolejny, bardzo trudny rok dla polskiego, jak i europejskiego rolnictwa - zaczyna swoje podsumowanie Wielkopolska Izba Rolnicza.

- Był to rok charakteryzujący się kryzysem ekonomicznym, który zdominował sektor rolno-spożywczy. Mijający rok „przyniósł” nam również kolejną suszę oraz spadek cen skupu praktycznie wszystkich płodów rolnych. Odczuwaliśmy skutki wpuszczenia ukraińskiego zboża i innych płodów rolnych na polski rynek, a rolnicy musieli mierzyć się z ogromnym chaosem związanym z wdrażaniem nowej Wspólnej Polityki Rolnej. Te zdarzenia spowodowały spadek dochodów rolniczych oraz pogorszenie się perspektyw prowadzenia tej działalności - ocenia samorząd rolniczy z Wielkopolski.

Zacznijmy od spojrzenia na statystyki. Na ponad 1,2 mln wniosków złożonych w 2023 roku o płatności bezpośrednie, tylko 470 tys. rolników zdecydowało się na ekoschematy. Z tej puli blisko 394 tys. aplikacji dotyczyło ekoschematu "Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi". Zatem prawdopodobnie większość rolników otrzyma niższe dopłaty, niż przed wprowadzeniem ekoschematów.

- Ekoschematy są niedoskonałe, delikatnie mówiąc, są czasem sprzeczne z zasadami dobrej agrotechniki i z przyzwyczajeniami rolników - sądzi Wiktor Szmulewicz, prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych. Podaje przykład: z dopłat za dobrostan zwierząt nie może skorzystać wielu rolników z tego względu, że prowadzą uwięziowy tryb hodowli.

- Innym przykładem w produkcji zwierzęcej jest zmniejszenie obsady - jest to niemożliwe lub nieuzasadnione ekonomicznie. Często również wprowadzenie ekoschematów zmniejsza dochodowość z hektara, a rekompensaty za ekoschematy nie pokrywają ponoszonych kosztów - mówi przes KRIR.

- Zmiany przepisów, jeśli chodzi o dopłaty bezpośrednie, są według nas niekorzystne - ocenia wprowadzenie ekoschematów Sergiusz Balcer, prowadzący wspólnie z rodzicami gospodarstwo na areale 20 ha w wielkopolskiej miejscowości Kuchary. Nowe przepisy jego zdaniem przyniosły trudności.

- Wymagały od nas nakładu finansowego. Musieliśmy kupić np. aplikator do gnojowicy i mulczer, żeby zniszczyć te poplony, które jesteśmy zmuszeni wysiać na 80% areału, więc dla nas były to tylko dodatkowe wydatki - mówi młody rolnik. - Było to ciężkie do zrealizowania, patrząc na to, że połowę areału gospodarstwa obsadzamy ziemniakami, które trzeba zaorać, a nie możemy tego zrobić do 15 lutego. Jest to dla nas problem - tłumaczy gospodarz.

Nowa Wspólna Polityka Rolna na celu zrównoważenie rolnictwa i ochronę środowiska. Eksperci uważają, że kluczowa jest edukacja i wsparcie, aby jeszcze mocniej móc korzystać z ekoschematów.

W okresie pierwszych 10 miesięcy 2023 r. wpływy branży mleczarskiej z eksportu produktów mlecznych ukształtowały się na poziomie niższym niż przed rokiem. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów w okresie styczeń-październik 2023 r. wartość wywozu produktów mlecznych z Polski wyniosła 2,83 mld EUR (13 mld zł) i była o 9% niższa niż w porównywalnym okresie 2022 r. Jednocześnie na import tego asortymentu wydatkowano 1,4 mld EUR (6,4 mld zł), o 5% mniej niż w okresie styczeń – październik 2022 r.

Cena skupu mleka netto w listopadzie 2023 r. wyniosła 207,22 zł/100 litrów i była o 5,9% wyższa w porównaniu z poprzednim miesiącem. W porównaniu z listopadem 2022 roku cena była o 23,4% niższa (o -63,23 zł za 100 litrów).

W okresie jedenastu miesięcy br. średnia cena skupu mleka wyniosła 207,18 zł/100 litrów i była o 8,0% (o -18,14 zł za 100 litrów) niższa w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku.

- Bez wątpienia 2024 rok przyniesie kolejne poważne wyzwania dla sektora mleczarskiego. – mówi Agnieszka Maliszewska, dyrektor Polskiej Izby Mleka. – Będziemy mierzyć się z jeszcze wyższymi kosztami produkcji, kosztami nowych regulacji prawnych, choćby tych z zakresu systemu kaucyjnego. Przed nami wyzwania związane z zieloną transformacją, sprawozdawczością, zrównoważoną produkcją i wiele innych aspektów, których wpływ odczuwać będą nie tylko przetwórcy, ale także konsumenci. Mimo wszystko patrzymy z optymizmem w 2024 rok.

Ostatni w tym roku cotygodniowy komentarz na temat sytuacji na rynku świń podsumowaniu poświęcił Bartosz Czarniak, hodowca i rzecznik prasowy Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej Polsus. Pisze, że czasem rok 2023 był rekordowy, jeżeli chodzi o ceny, ale przychody już niekoniecznie.

- Niewątpliwie był to prawdziwie pierwszy rok od kilku lat, który spokojnie (jeśli chodzi o cykle zamknięte) możemy zapisać na plus. Jednakże pomimo maksimów, które w tym roku śrubowały rekordy, to dochód, jaki uzyskaliśmy od statystycznego tucznika, jest na bardzo średnim poziome. Składają się na to oczywiście koszty, które jeszcze na początku tego roku były bardzo wysokie i spadły dopiero w drugiej połowie roku, co pozwoliło nadrobić wcześniejsze straty (odnoszę się tylko do tego roku) - komentuje Bartosz Czarniak.

Hodowla podaje, że średni koszt wyprodukowania 100 kg tucznika w cyklu zamkniętym i miotach na poziomie 11 prosiąt od maciory wyniosły około 752,53 zł, natomiast przychód ze sprzedaży takiego tucznika wynosił w roku 2023 r. 812,30 zł. - Odejmując jedną wartość od drugiej, uzyskujemy kwotę dochodu na poziomie 59,77 zł. To niewiele, biorąc pod uwagę inflację, jaka panuje obecnie w Polsce.

- Niezaprzeczalnym jest fakt, że to pierwszy rok od 2019, który w całości możemy zaliczyć do dodatnich, gdzie nie musimy dopłacać do interesu, jednakże zapowiedzi następnego roku wskazują, że czas hossy może być za krótki, by nadrobić wcześniejsze straty…

Rozważając, jaki będzie dla hodowców 2024 rok, przypomina, że więcej zależy od kosztów, niż ceny, jaką uzyska rolnik.

- Obecnie mamy ogólnie komponenty paszowe w tendencji spadkowej, co napawa do optymizmu, który pozwala myśleć, że pomimo spadków cen w skupach, zachowamy opłacalność produkcji – i to jest główna wiadomość pozytywna. Niestety, obecna sytuacja na rynku wieprzowiny na świecie nie pozwala myśleć o ewentualnych podwyżkach, ponieważ tania wieprzowina z Brazylii oraz USA skutecznie wypiera w handlu mięso z Europy. Ale to wszystko może się zmienić - pisze rzecznik Polsus.

Płynność finansowa wielu gospodarstw rolnych jest zagrożona - zarówno tych skupionych na produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej. Kryzys odczuli także producenci maszyn rolniczych. Ze względu na spadek opłacalności produkcji, sprzedaż nowych urządzeń zmalała, a firmy przygotowują się na to, że szczyt kryzysu dopiero przed nimi.

- Obecnie rolnictwo unijne stoi w obliczu kryzysu demograficznego oraz pogłębiającego się niedoboru młodych rolników. Przy braku opłacalności produkcji rolnej, proces ten jeszcze bardziej się pogłębi, gdyż nie będzie chętnych do przejmowania i prowadzenia gospodarstw rolnych - wskazuje Wielkopolska Izba Rolnicza.