Światowy Dzień Wcześniaka. Rozmowa z Alicją Powoniak z radomskiego szpitala

17 listopada w ponad 60 krajach, w tym w Polsce obchodzony jest Światowy Dzień Wcześniaka. Co jest jego celem?

Głównym celem jest podniesienie świadomości problemu wcześniactwa, a szczególnie zwrócenia uwagi na aspekt wielospecjalistycznej opieki medycznej, lepszego wsparcia rodziny wcześniaków, podniesienia wiedzy na temat przedwczesnego porodu i wszystkich jego następstw. Wcześniak to nie tylko dziecko, które z definicji rodzi się pomiędzy 22 a 37 tygodniem ciąży, to wyjątkowy pacjent, wymagający znacznie większych nakładów, czasu i metod diagnostyczno-terapeutycznych niż noworodki, które przyszły na świat terminowo.

Hasło „Wcześniak – maleńki człowiek z wielkim bagażem” uświadamia, z jakimi problemami muszą zmagać się zarówno dzieci urodzone przed terminem, jak i ich rodzice?

Każdego roku na całym świecie co najmniej 15 milionów dzieci rodzi się zbyt wcześnie – to jest aż jedno na dziesięcioro – z tego około 500 tysięcy w samej Europie. Ponad milion z nich umiera z powodu powikłań wynikających z wczesnego urodzenia. Rocznie około 16 tysięcy polskich dzieci przychodzi na świat jako wcześniaki i stanowi to blisko 7 procent urodzonych dzieci. To bardzo zróżnicowana grupa pacjentów, obejmująca dzieci z masą ciała około 400-500 gram do 2500 gram, o czasie trwania ciąży od 23 tygodnia do 37 tygodnia. To pokazuje, że problemy zdrowotne w tej grupie pacjentów mają różny zakres. Niektórym wystarcza krótki pobyt w inkubatorze, o życie innych walka toczy się miesiącami i wcale nie kończy się w chwili wypisu do domu.

Dla uczczenia Światowego Dnia Wcześniaka powstała inicjatywa „Global Illumination Initiative”. Na czym ona polega?

Polega ona na podświetleniu w tym dniu - na fioletowo kluczowych i charakterystycznych budynków w danym kraju. Fiolet to kolor nadziei i miłości. Oprócz koloru fioletowego symbolem Dnia Wcześniaka stały się również skarpetki, które symbolizują fakt, że 1 na 10 dzieci rodzi się przedwcześnie. Sznur 9 większych skarpetek i 1 malutkiej wśród nich ma być tego wizualną analogią. Mamy jednak nadzieję, że z tych 10 wszystkie kiedyś – wspólnymi staraniami ludzi nauki i medycyny – będą tej samej wielkości!

W Oddziale Neonatologii Mazowieckiego Szpitala Specjalistycznego, który stanowi drugi stopień referencyjności w opiece neonatologicznej w Polsce, rocznie rodzi się 1600-1700 noworodków. Ile jest w tej grupie wcześniaków?

- Około 180 dzieci to wcześniaki. Najmniejsze uratowane dziecko ważyło 430 gram, obecnie Kornelia ma 3,5 roku. Dla ratowania życia i zdrowia niezbędna jest wysokospecjalistyczna wiedza i umiejętności lekarzy-neonatologów oraz położnych, ale także nowoczesny sprzęt i kosztowna aparatura medyczna.

Często przedwczesny poród zaskakuje kobietę ciężarną. W trybie pilnym podejmowane są decyzje i czynności medyczne?

„Złota godzina”- czyli prawidłowe zabezpieczenie funkcji życiowych w pierwszej godzinie życia: oddychanie, krążenie, temperatura wcześniaka decyduje nie tylko o uratowaniu jego życia, ale również o jakości jego dalszego życia. Im bardziej niedojrzały wcześniak, tym bardziej kosztowne i precyzyjne procedury należy zastosować. O problemach zdrowotnych dzieci urodzonych przedwcześnie decyduje niedojrzałość wszystkich narządów. Niedojrzałość płuc wymaga wczesnej podaży dotchawiczej surfaktantu i leczenia respiratorem lub urządzeniami typu CPAP. Niedojrzałość przewodu pokarmowego wymaga całkowitego żywienia pozajelitowego. Niedojrzałość mózgu i układu nerwowego niesie ryzyko wylewów śródczaszkowych z dalszymi konsekwencjami w postaci zaburzeń rozwoju neurologicznego. Niedojrzałość narządu wzroku stwarza ryzyko retinopatii wcześniaczej zaś niedojrzałość układu immunologicznego niesie ryzyko zakażeń drobnoustrojami z otoczenia. W grupie wcześniaków częściej zdarzają się wady wrodzone, które wymagają pogłębionej diagnostyki i odrębnego postępowania. W kolejnych dobach pełną wielospecjalistyczną opiekę nad wcześniakiem realizujemy poprzez codzienną możliwość badań ultrasonograficznych główki, brzuszka, wykonywane są badania echokardiograficzne serca. W miarę potrzeb naszych pacjentów istnieje możliwość konsultacji kardiologicznych, chirurgicznych, ortopedycznych. Wcześniaki kwalifikowane są do konsultacji okulistycznych w kierunku retinopatii wcześniaczej. O prawidłowy rozwój małych pacjentów dbamy poprzez wczesną stymulację neurorozwojową, przez fizjoterapeutę, który jednocześnie udziela wskazówek pielęgnacyjnych rodzicom maluszków. Neurologopeda wspiera mamy w laktacji poprzez stymulację i kształtowanie prawidłowego odruchu ssania noworodka.

Mazowiecki Szpital Specjalistyczny posiada tytuł „Szpital Przyjazny Dziecku”. Co to oznacza w kontekście wcześniaków?

Przykładamy starania do jak najwcześniejszego zainicjowania laktacji i pozyskania siary dla wcześniaka już w pierwszych godzinach życia, co ma olbrzymie znaczenie ochronne i prozdrowotne dla niedojrzałego organizmu. Staramy się wspierać mamy wcześniaków, dla których poród przedwczesny jest olbrzymią traumą psychiczną i trwającym wiele tygodni lękiem o zdrowie i życie własnego dziecka. Mamy podejmują kangurowanie dziecka, czyli kilkudziesięciominutowe przytulanie do piersi maleństwa wyjętego z cieplarki, ubranego tylko w pieluszkę i czapeczkę na główce. Przytulony do mamy wcześniak słyszy znajome dźwięki: bicie sera mamy, jej głos, zapach i czuje się bezpiecznie. Nasi Pacjenci po wypisie do domu są objęci opieka do ukończenia pierwszego roku życia w Poradni Patologii Noworodka. Matki wcześniaków w naszym szpitalu z dużą aprobatą przyjęły też inicjatywę zatytułowaną „ośmiorniczki”. Akcja polega na wyrabianiu na szydełku z włóczki o odpowiednim ateście ośmiorniczki, która następnie przekazywana jest kobiecie ciężarnej ze spodziewanym porodem przedwczesnym lub mamie wcześniaka. Przez kilkanaście godzin trzyma ją na skórze, po czym przekazywana jest noworodkowi do cieplarki. Maleństwo wtula się w maskotkę, kolonizowane jest florą skórną matki, czuje zapach mamy, a rączkami chwyta odnóża ośmiorniczki, które przypominają sznur pępowinowy. W miarę możliwości nadrzędnym celem opieki nad wcześniakiem jest „naśladowanie natury” czyli stwarzanie warunków jak najbardziej zbliżonych do życia wewnątrzmacicznego, którego nasz pacjent przedwcześnie został pozbawiony.

Gdy potrzebna jest wysoce specjalistyczna opieka wcześniaki trafiają do ośrodków klinicznych w Polce? **
Współpracujemy z warszawskimi ośrodkami klinicznymi, do których przekazujemy nasze maleństwa w sytuacjach wymagających najwyższych procedur medycznych lub zabiegów operacyjnych. Transport tych dzieci odbywa się w wysokospecjalistycznych karetkach N- neonatologicznych z lekarzem neonatologiem i położną neonatologiczną.

Jak w Mazowieckim Szpitalu Specjalistycznym będzie obchodzony Światowy Dzień Wcześniaka?

W tym dniu zaakcentujemy kolorem fioletowym budynek szpitala a w holu rozwiesimy sznur skarpetek- kolejnego symbolu najkruchszych Istotek. Przedstawimy na fotografiach niektórych naszych najmniejszych pacjentów. Promować będziemy również akcję „Ośmiorniczka” .