Wielka wystawa rzeźb Xsawerego Dunikowskiego w Orońsku

Xawery Dunikowski - Tchnienie

(fot. Centrum Rzeźby Polskiej)

Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku - jedyny w Polsce ośrodek rzeźbiarski i jedyna na terenie ziemi radomskiej narodowa instytucja kultury, podległa bezpośrednio nadzorowi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zaprosi na swoje święto już w sobotę, 9 lipca.

- W 2011 roku przypada 30 rocznica powstania naszej instytucji - mówi Jan Gagacki, dyrektor Centrum. - W takim momencie przychodzi czas na wspomnienia, refleksje, podsumowania.

Wprawdzie rzeźbiarze przyjeżdżali do Orońska jeszcze w latach sześćdziesiątych - w dawnym pałacyku Józefa Brandta działał wówczas Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy - data narodzin obecnego Centrum Rzeźby Polskiej to rok 1981.

- W 1979 roku Zarząd Związku Polskich Artystów Plastyków, zarządzający Ośrodkiem, zwrócił się z oficjalnym pismem do Ministra Kultury i Sztuki, proponując przejęcie instytucji pod bezpośrednią opiekę resortu - przypomina Jan Gagacki. - Ministerstwo przychyliło się do tej propozycji i tak w 1981 roku Centrum Rzeźby Polskiej stało się instytucją państwową.

Ta wystawa stanie się wydarzeniem roku

Podkreśleniem orońskiego święta stanie się wystawa poświęcona najwybitniejszemu polskiemu rzeźbiarzowi - Xaweremu Dunikowskiemu, (1875 - 1964), którą to ekspozycję Centrum przygotowuje we współpracy z Muzeum Rzeźby imienia Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie.

Wśród wielu arcydzieł znajdą się najważniejsze kompozycje z wczesnego okresu twórczości artysty: "Fatum," "Tchnienie" i "Macierzyństwo"

Zostaną zaprezentowane także trzy figury ze słynnego cyklu "Kobiet brzemiennych" oraz portrety i wizerunki: od pracy dyplomowej na Krakowskiej ASP - Portretu Henryka Szczyglińskiego z 1898 roku, poprzez dekoracyjne, bliskie stylizacji art deco, kobiece portrety z okresu paryskiego, rzeźbione od 1914, aż do powstałych w latach 50. i 60. podobizn: Hanny Rudzkiej-Cybisowej, Włodzimierza Sokorskiego i Aliny Ślesińskiej.

Bliski sztuce portretowej jest słynny cykl "Głów wawelskich", dotychczas mało prezentowany. Na ekspozycji zostaną pokazane 24 rzeźby z tego cyklu, z okresu 1925-1929 oraz l. 50. XX w., ukazujące całe bogactwo typów ludzkich, począwszy od postaci historycznych: Zygmunta III Wazy, Stefana Batorego, Fryderyka Chopina, aż do współczesnych wizerunków przyjaciół czy uczennic mistrza.
Ważnym uzupełnieniem wawelskiej serii jest "Autoportret".

Xawery Dunikowski Amerykanka
(fot. Centrum Rzeźby Polskiej )

Zobaczymy projekty pomników

Obok sztuki kameralnej, Dunikowskiego pasjonowały monumentalne realizacje pomnikowe. Na wystawie zobaczymy projekty pomników "Grobowiec Bolesława Śmiałego", uznawanego za arcydzieło oraz Pomnika Józefa Dietla.

Fragment pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej - "Głowa żołnierza radzieckiego" będzie przykładem stosunku artysty do socrealizmu. Ten powojenny wątek uzupełnią "Popiersie Lenina" (1949) i "Robotnik" (1946).

Dotychczas nie została wydana żadna obszerna publikacja poświęcona twórczości Xawerego Dunikowskiego. Wydanie towarzyszącego wystawie albumu będzie niezwykle istotnym wydarzeniem, uzupełniającym dotkliwy brak wydawnictw poświęconych artyście, który cały swój dorobek twórczy zapisał państwu polskiemu.

Album z kolorowymi zdjęciami uzupełni tekst krytyczny Joanny Torchały, całość dopełni kalendarium biograficzne oraz katalog prac artysty.

Otwarcie wystawy, która stanie się zapewne wydarzeniem roku, odbędzie się 9 lipca o godzinie 12.

Prezentacja twórczości Dunikowskiego w orońskim Muzeum Rzeźby Współczesnej czynna będzie do 18 września. Następnie będzie pokazywana w warszawskiej Królikarni, w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, i w Muzeum Narodowym w Szczecinie.

Xawery Dunikowski Głowa bolszewika
(fot. Centrum Rzeźby Polskliej)

Historia Centrum Rzeźby Polskiej

Po wojnie majątek rodziny Józefa Brandta w Orońsku został upaństwowiony. W Pałacu Józefa Brandta funkcjonowała szkoła podstawowa, Ośrodek Zdrowia i administracja Państwowego Gospodarstwa Rybackiego. Użytkownicy doprowadzili do ogólnej dewastacji całego kompleksu dworskiego.

Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy mieli wizję i umieli tę wizję urzeczywistnić.

Lata 60. w Polsce to czasy, kiedy artyści realizowali wspieraną w państwowej polityce akcję tworzenia rzeźb dla przestrzeni publicznych. Kierując się dostępnością materiału i łatwością jego obróbki, na miejsca swojej pracy wybrali kieleckie i szydłowieckie kamieniołomy.

Wtedy też odkryli Orońsko - przemawiała do nich uroda krajobrazu, dogodne położenie, ale przede wszystkim artystyczna przeszłość miejsca - legenda Józefa Brandta i jego Wolnej Akademii Orońskiej.

W roku 1965 w orońskim parku trzynastu artystów uczestniczących w plenerze "Spotkania rzeźbiarskie" urządziło prezentację swoich prac.

Rezultatem rzeźbiarskiej inwazji w oroński krajobraz była idea przywrócenia zabytkowemu zespołowi parkowo-dworskiemu jego pierwotnej, artystycznej wartości.

W roku 1969 powstał Ośrodek Pracy Twórczej Rzeźbiarzy. Związek Polskich Artystów Plastyków nadał ośrodkowi nazwę Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

W 1979 roku Zarząd Związku Polskich Artystów Plastyków, zarządzający Ośrodkiem, zwrócił się z oficjalnym pismem do Ministra Kultury i Sztuki, proponując przejęcie instytucji pod bezpośrednią opiekę resortu.

Ministerstwo przychyliło się do tej propozycji i tak w 1981 roku Centrum Rzeźby Polskiej stało się instytucją państwową, której zakres działania nie ograniczał się tylko do funkcji warsztatowych.

Pojawił się program wystawienniczy, idea zbudowania kolekcji polskiej rzeźby i stworzenia dogodnego zaplecza do pracy naukowo-badawczej.

Centrum Rzeźby Polskiej w liczbach

Rocznie pracownie specjalistyczne Centrum odwiedza blisko 200 artystów z kraju i zagranicy. Rzeźbiarze realizują tu swoje projekty artystyczne, zarówno w skali kameralnej, jak i monumentalnej.
Muzeum Rzeźby Współczesnej organizuje rocznie ponad 20 wystaw monograficznych i problemowych pokazywanych w pięciu galeriach: Oranżerii, Kaplicy, Wozowni, Galerii Kameralnej i Galerii Głównej Muzeum Rzeźby Współczesnej.

Budowana od lat 80. XX wieku kolekcja rzeźby polskiej liczy już ponad 2 tysiące eksponatów, z czego około 1, 7 tysiąca stanowi własność CRP, pozostałe zaś to depozyty.

Z szerokiego wachlarza możliwości edukacyjnych korzysta rocznie blisko 15 tysięcy osób, głównie dzieci i młodzieży. Prowadzone są lekcje muzealne, warsztaty ceramiczne, a od niedawna uruchomiono nowy program edukacyjny "Pałac pełen tajemnic".

W pracowni wydawniczej powstaje rocznie kilkanaście wydawnictw specjalistycznych i promocyjnych, poświęconych rzeźbie i jej twórcom, ale także tradycjom historycznym Orońska. Wśród publikacji na uwagę zasługuje wydawany od 1993 roku Kwartalnik Rzeźby "Orońsko" (82 numery), czy seria "Monografie rzeźbiarzy polskich" (8 tomów).

Xawery Dunikowski wśród rzeźb Kobiety - lata międzywojenne
(fot. Centrum Rzeźby Polskiej)