Żywiec jest zdrowy, pięknie kwitnie i kocha cień. Ta roślina już się pojawia. Zobacz, jak wygląda, gdzie rośnie i jakie ma właściwości

Żywiec to nie tylko miasto w południowej Polsce, ale także roślina. I choć występuje ona dziko m.in. w okolicy właśnie Żywca, to nazwa pochodzi od pewnej zadziwiającej cechy – żywiec cebulkowy (bulwkowaty) należy do nielicznych w Polsce tzw. roślin żyworodnych. Oznacza to, że zamiast nasion wytwarza on tzw. rozmnóżki – specjalne bulwki, które wyrastają w kątach liści. Roślina rozmnaża się za ich pomocą, bo przeważnie rośnie w tak głębokim cieniu, że nie ma co liczyć na pomoc owadów i zapyleniu i wytworzeniu nasion.

W Polsce rosną dziko trzy gatunki żywca: gruczołowaty, cebulkowy oraz dziewięciolistny. A dodatkowo roślina ma dwie nazwy łacińskie – dawną, czyli Dentaria i obecną, czyli Cardamine, co oznacza rzeżuchę (ale zupełnie inną niż ta, którą siejemy na Wielkanoc).

To niewysoka roślina (do 30 cm wys.), która pięknie kwitnie na fioletowo. W miejscach, gdzie rośnie dziko, czyli w głównie w Karpatach, tworzy całe fioletowe łany. Często występuje w towarzystwie zawilca gajowego i wtedy wygląda szczególnie zjawiskowo. Podobnie jak inne żywce wyjątkowo lubi lasy bukowe. Żywiec gruczołowaty na błyszczące liście złożone z trzech listków o ząbkowanych krawędziach. Kwiaty pojawiają się na szczytach łodyg, a najczęściej wyrastają po kilka. Ta roślina zakwita, kiedy jeszcze na drzewach nie ma liści. Najczęściej w kwietniu, ale w tym roku pojawił się już w marcu.

Można go spotkać na nieco większym obszarze Polski, bo poza Karpatami i Sudetami rośnie też na wyżynach oraz w Puszczy Białowieskiej. Jest wyższy, bo dorasta do 60 cm. Ma długie, ale wąskie, pierzaste liście. Kwitnie głównie na różowo (zdarzają się też białe), a duże kwiaty są zebrane po kilka na szczycie łodygi. Kwiaty pojawiają się wiosną, nieco później niż żywiec gruczołowaty i dziewięciolisty (koniec kwietnia/maj).

Polecamy też: Cieszynianka wiosenna to niezwykła roślina z okolic Cieszyna, ale urośnie w ogrodzie w całej Polsce. Sprawdź, jak ją uprawiać

Można go spotkać w górach na południu kraju, ale też m.in. w Górach Świętokrzyskich, a także w okolicach Poznania (w Parku Krajobrazowym Puszcza Zielonka). Jest średniej wysokości (20-40 cm). Kwitnie wczesną wiosną, tworząc po 5-12 kwiatów o kremowych lub bladożółtych płatkach i dzwoneczkowatej formie. Jego nazwa nawiązuje do tego, że pod kwiatem wyrastają po trzy liście, każdy złożony z trzech listków.

Żywce można uprawiać w ogrodach. To byliny – są wieloletnie i odporne na mróz. Jednak nie w każdym miejscu urosną. Żywce to idealne rośliny do cienistych zakątków, pod najchętniej rosną drzewami liściastymi. Znoszą nawet głęboki cień. Świetnie też nadają się do ogrodów leśnych. Potrzebują wilgotnej gleby, która musi być bardzo próchnicza. Podłoże warto zasilić ziemią liściową, a na zimę koniecznie pozostawmy „kołderkę” z liści. W dobrych warunkach ładnie rozrastają się, tworząc gęste łany (uwaga: latem ich naziemne części zanikają).

Sadzi się je w postaci kłączy – ofertę ich sprzedaży można spotkać głównie na platformach sprzedażowych. Sadzi się je wiosną.
Zaletą żywców jest to, że zakwitają bardzo wcześnie i są nietypową, ale piękną rośliną. Można je sadzić m.in. w towarzystwie funkii, paproci, kokoryczy, czy zawilców gajowych.

Wszystkie spotykane w Polsce żywce mają właściwości lecznicze. Jak podaje dr H. Różański, działają m.in. żółcio- i moczopędnie, rozgrzewająco, wykrztuśnie, przeciwreumatycznie, obniżają też poziom cholesterolu i glukozy we krwi. Hamują rozwój bakterii, drożdżaków, przyspieszają gojenie się ran, działają korzystnie na błony śluzowe.
Surowcem zielarskim jest część naziemna, kłącze i korzenie. Najlepiej działają w stanie świeżym (można je też mrozić), a przygotowuje się z nich m.in. macerat, ocet, olej oraz pulpę. Tego zioła nie powinny stosować kobiety w ciąży i karmiące, przeciwwskazaniem jest też krwawienie z układu pokarmowego.
Liście żywca są także jadalne – prof. Ł. Łuczaj poleca w szczególności żywiec bulwkowaty (cebulkowy), które smakiem przypominają rzeżuchę (pozostałe gatunki mają gorzkawy smak)

Wybrane źródła
Encyklopedialesna.pl
Grabowska, B., Kubala, T., Encyklopedia bylin, Poznań 2011
Medycyna dawna i współczesna
Łukasz Łuczaj i Rośliny
Łukasz Łuczaj - Rośliny Jadalne i Dziki Ogród