Malta. La Valletta Europejską Stolicą Kultury 2018

La Valletta jest zabytkowym zespołem miejskim, który posiada wiele pięknych, historycznych budowli. Ich unikatowy charakter sprawił, że miasto umieszczono na liście Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Jeśli ktoś do tej pory nie był jeszcze na Malcie i nie widział jej stolicy, to powinien pojechać tam jak najszybciej. W 2018 roku w związku z obchodami Europejskiej Stolicy Kultury może być tłoczno na tej stosunkowo małej wyspie. Nie warto więc zwlekać i należy jak najszybciej odwiedzić słoneczną i pełną pięknych zabytków Maltę. Najlepszym pomysłem jest odwiedzenie La Valletty teraz i w 2018 roku, aby zaobserwować, jakie zajdą w niej zmiany. Dzięki dodatkowym środkom unijnym, funduszom państwowym oraz bogatemu programowi imprez stolica Malty z pewnością stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna dla turystów.

Malta to wyspa usytuowana pośrodku Morza Śródziemnego. Oddalona jest zaledwie o 90 km od południowych wybrzeży Sycylii i 290 km od północnych wybrzeży Afryki. W skład archipelagu wchodzi kilka niewielkich, bezludnych wysp i trzy wyspy: Malta, Gozo i Comino zamieszkałe łącznie przez ok. 450 tys. osób. Największa z wysp, Malta ma zaledwie 27 km długości i 17 km szerokości.

Miasto wybudowane przez Zakon Joanitów

La Vallettę, późniejszą stolicę Malty wybudował Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy i z Rodos zwany też Zakonem Joannitów lub Kawalerów Maltańskich. W 1530 r. cesarz Karol V Habsburg przekazał Maltę jako lenno Zakonowi Joannitów. Po przybyciu na Maltę obrali oni za swoją siedzibę miejscowość Birgu, położoną nad zatoką Grand Harbour (Wielki Port). Jednak w przypadku oblężenia ich twierdza Sant Angelo w Birgu była zagrożona możliwością ostrzału artyleryjskiego z górującego po drugiej stronie zatoki półwyspu Sciberras.

W 1565 r. Turcy próbowali podbić Maltę, ale po trwającym cztery miesiące Wielkim Oblężeniu obrońcom udało się odeprzeć ich atak. Najazd Turków skłonił rok później Jeana de la Vallette, Wielkiego Mistrza Zakonu Joannitów do zwiększenia możliwości obronnych wyspy przez budowę nowego miasta na półwyspie Sciberras. Od nazwiska mistrza miastu nadano nazwę Valletta. Pięć lat później przeniesiono siedzibę Zakonu z Birgu do La Valletty. Budowniczym miasta o nowoczesnym planie, prostopadłych ulic został papieski architekt Francesco Laparelli. Ze względów bezpieczeństwa siedzibę zakonu otoczono licznymi bastionami, a od strony lądu głęboką fosą.

La Valletta wygląda niezwykle malowniczo, gdyż poszczególne jej części leżą na różnych wysokościach. Z tego powodu w wielu przypadkach ulice zastąpiono schodami, o niskich i długich stopniach, aby mogli się po nich poruszać rycerze na koniach. Budowę miasta rozpoczęto od wzniesienia w jego centrum kościoła pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej, a następnie powstało siedem "Oberży Języków", czyli Domy Rycerzy zamieszkiwanych przez rycerzy z poszczególnych regionów Europy, Pałac Wielkich Mistrzów, konkatedrę św. Jana oraz wiele innych kościołów, Szpital, Pałac Sprawiedliwości, a także pałace bogatszych członków Zakonu Joannitów. W dalszych częściach miasta swoje domy budowali urzędnicy Zakonu i rzemieślnicy.

Niewiele jest miast, takich jak stolica Malty, w których można zakochać się od pierwszego wejrzenia. La Vallettę zbudowano jako twierdzę, żeby odstraszała wrogów. Dziś jednak jest postrzegana jako jedno z piękniejszych miast w Europie.
Należy pamiętać, że La Valletta to niewielki, historyczny zespół miejski, skupiający na swoim terenie większość zabytkowych budowli, urzędów państwowych oraz centrum handlowe. Zamieszkuje ją zaledwie ok. 7100 osób.

La Vallettę należy odróżniać od aglomeracji Valletta składającej się z kilku mniejszych, satelitarnych miast-dzielnic jak Floriana, Sliema, St.Julians, Paceville, Żabbar, Hal Qormi, Hamrun i Birkirkara powstałych w późniejszym czasie, w których obecnie zlokalizowane są osiedla mieszkaniowe, hotele, centra handlowo-rozrywkowe, żeglarskie mariny i cała infrastruktura miejska,

Spacer ulicami Valletty

Turyści zwiedzający La Vallettę z reguły przyjeżdżają autokarami lub autobusami miejskimi na dworzec autobusowy we Floriana przy rozległym placu z Fontanną Trytonów. Przechodzą przez most nad wielką, głęboką fosą i przekraczają bramę City Gate. Za nią rozpoczyna się Trig ir-Repubblika (ulica Republiki), główna ulica Valletty, która przecina miasto i prowadzi do usytuowanego na przeciwległym jego krańcu Fortu St. Elmo. Ulica Republiki to szeroka, reprezentacyjna ulica rycerskiego miasta zabudowana wysokimi, eleganckimi kamienicami z ozdobnymi wykuszami. W parterach kamienic mieszczą się wytworne sklepy, restauracje i kawiarnie z letnimi ogródkami.

Od ulicy Republiki odchodzą na obie strony prostopadłe uliczki wiodące do obu portów usytuowanych po obu stronach półwyspu. Idąc główna ulicą mija się kościoły św. Franciszka i św. Barbary i dochodzi się do "Oberży Prowansalskiej", dawnej siedziby prowansalskich rycerzy. Obecnie w odrestaurowanym gmachu znajduje się Narodowe Muzeum Archeologiczne. Prezentowane są tu neolityczne eksponaty i modele megalitycznych świątyń oraz fenickie znaleziska.

Nieco dalej od ulicy Republiki odchodzi w prawo uliczka Sant Johns, przy której znajduje się główna świątynia Joannitów, słynna XVI-wieczna konkatedra Sant Johns (św. Jana). Z zewnątrz świątynia wygląda niepozornie, jednak jej barokowe wnętrze jest pełne przepychu i wzbudza zachwyt zwiedzających. W posadzce świątyni umieszczono 375 płyt nagrobnych zakonnych rycerzy. W bocznych nawach katedry znajduje się osiem ołtarzy poświęconych poszczególnym prowincjom Zakonu Joannitów. Zachwyt zwiedzających wzbudza ołtarz główny namalowany przez Caravaggio, najsłynniejszego mistrza włoskiego baroku. Do konkatedry przylega muzeum, w którym prezentowane są gobeliny m.in. projektu Rubensa.

Idąc dale ulicą Republiki dochodzi się do Pałacu Wielkiego Mistrza (Grand Masters Palace), największej świeckiej budowli Valletty. W obszernych wnętrzach XVI-wiecznego gmachu mieści się obecnie siedziba Prezydenta oraz Parlamentu Malty. Część budynku udostępniona jest do zwiedzania. Na parterze znajduje się zbrojownia (Armoury), w której eksponowanych jest 5700 eksponatów m.in. broń i zbroje, w tym zdobione złotem zbroje Martina de Garzeza i Adolfa de Wignacourta, Wielkich Mistrzów Zakonu Joannitów. Na piętrze można oglądać bogato zdobione i wyposażone reprezentacyjne pomieszczenia Pałacu Mistrzów.

Naprzeciwko Pałacu Wielkiego Mistrza mieści się Plac Pałacowy, a nieco dalej za nim znajduje się zbudowany w 1732 r. Teatr Manoel. Jest to najstarszy w Europie działający teatr. Jego wnętrza mogą pomieścić 720 widzów, a cztery balkony i loże wykonane są z malowanego drewna.

Jeszcze dalej od ulicy Republiki odchodzi ulica St. Domenic, która prowadzi od ogrodu Lower Barracca Gardens. Z przylegających do niego bastionów roztacza się wspaniały widok na znajdujący się kilkadziesiąt metrów poniżej Wielki Port (Grand Horbour). Doskonale stąd widać też zabudowania miasteczka Vittoriosa (dawne Birgu) z znajdującym się na jego krańcu Fortem St. Angelo i licznymi, innymi zabytkowymi budowlami.

Idąc dalej nabrzeżem dochodzi się do dużego budynku szpitala zakonu rycerskiego (Sacra Infermeria) wybudowanego w XVI w. Mógł on pomieścić 700 chorych. Stosowano w nim nowoczesne metody leczenia, a każdy chory miał oddzielne łóżko co jak na tamte czasy było wyjątkowym luksusem. Obecnie w budynku szpitala mieszczą się sale ekspozycyjne, restauracje oraz międzynarodowe centrum kongresowe, w którym często organizowane są prestiżowe imprezy kulturalne.

Ulica Republiki prowadzi do usytuowanego na samym końcu półwyspu Sciberras Fortu St. Elmo. Niegdyś bronił on przed najeźdźcami dostępu do Wielkiego Portu.
W sezonie turystycznym co tydzień, a po sezonie nieco rzadziej, można tu obejrzeć pokazy musztry paradnej zwane "In Guardia" i rekonstrukcję bitwy z 1798 r. stoczonej pomiędzy maltańczykami i wojskami Napoleona Bonaparte. Dokładny ich terminarz można znaleźć w internecie.

Valletta ma dużo więcej ciekawych zabytków, które warto odkrywać spacerując po ulicach miasta. Szczególnie malowniczo jest tu wieczorem o zachodzie słońca i w nocy, gdy zabytkowe budowle toną w blasku świetlnej iluminacji.