Minęło 81 lat od poświęcenia Zakładów Południowych w Stalowej Woli

14 czerwca 1939 roku, 81 lat temu, miała miejsce uroczystość poświęcenia Zakładów Południowych, „sztandarowej inwestycji Centralnego Okręgu Przemysłowego”. Było to święto wszystkich mieszkańców ówczesnego osiedla.

Prezydentowi Ignacemu Mościckiemu towarzyszyli wicepremier Eugeniusz Kwiatkowski, ministrowie, generałowie, wojewoda lwowski Aleksander Biłyk.

Sztandar poświęcił biskup
Zakłady Południowe otwarto na przełomie lutego i marca 1939 roku. Z uroczystym oddaniem do użytku czekano do czerwca - 14 dnia tego miesiąca Stalową Wolę odwiedził patron COP-u prezydent Ignacy Mościcki. Zwiedził hutę oraz część zbrojeniową (zwaną mechaniczną), obejrzał wytop stali, poznał program produkcji, asystował poświęceniu sztandaru zakładów dokonanemu przez sufragana z Przemyśla biskupa Franciszka Bardę.

Spotkanie na stadionie
Na stadionie odbyło się spotkanie kilkutysięcznej załogi i ich rodzin z prezydentem. Rozstawiono stoły, podest ze strzelistym, drewnianym namiotem dla głowy państwa i jego małżonki, maszty z flagami państwowymi. Notable cywilni i wojskowi zasiedli wśród załogi. Biesiadny poczęstunek składał się z kiełbasy, bigosu, bułek i piwa. Asystę wojskową zapewniał 2 Pułk Piechoty Legionów Ziemi Sandomierskiej, pod dowództwem pułkownika Czyżewskiego.

W przemówieniu prezydenta nie zabrakło rytualnych odwołań. „Monitor Polski” cytował taką wypowiedź: „Olbrzymią rolę dla dynamiki narodu stworzyło środowisko wojskowe, natchnione genialną myślą Budowniczego Państwa Polskiego Józefa Piłsudskiego. To zdrowie sił zbrojnych, promieniując na cały naród, przyczynia się do wzrostu jego potęgi i kultury”.

W oficjalnym komunikacie podkreślono też, iż „Pan Prezydent Rzeczypospolitej wyraził głębokie przekonanie, że w tę pracę wciągnięte zostaną miliony obywateli polskich, a przede wszystkim dalsze miliony ludu wiejskiego, który obok wojska jest potencjalnie drugim wielkim rezerwuarem najzdrowszych i dynamicznych sił narodu. Specjalny ustęp swego przemówienia Pan Prezydent poświęcił Panu Wicepremierowi inż. Kwiatkowskiemu, jako temu, którego szerokie i tak świetne koncepcje i prace mogą być stawiane za wzór powszechny”. To ostatnie akurat - święta prawda...

Specjalnością haubice
Do wybuchu wojny Stalowa Wola wyprodukowała 78 tys. ton stali we wlewkach, 12 tys. ton wyrobów walcowanych, 600 ton wyrobów ciągnionych, 2400 ton odkuć, 250 ton odlewów staliwnych, 900 ton wyrobów żeliwnych, 10 ton sprężyn; 4000 ton półfabrykatów poddano obróbce cieplnej.

Specjalnością Zakładu Mechanicznego były haubice kalibru 100 mm. Pierwsze ostrzelano na własnym poligonie 7 kwietnia 1938 r., a seryjna produkcja ruszyła w pierwszym kwartale 1939. Miesięcznie wytwarzano 16 takich dział. Montowano ponadto armaty kalibru 75 i 105 mm, wdrożono także produkcję luf i zamków do działek przeciwlotniczych 40 mm (dla szwedzkiego Boforsa) i armat przeciwpancernych 37 mm.

Zbudowali turbinę
Pracowano nad haubicą 200 mm i moździerzem 320 mm. Ze względu na niedostatek zamówień ze strony wojska - borykającego się z brakiem funduszy na zakup uzbrojenia - niewykorzystane w pełni moce produkcyjne Zakładu Mechanicznego zamierzano spożytkować poprzez uruchomienie produkcji turbin parowych. Niestety, wytwarzanie urządzeń uniemożliwił wybuch wojny. Zmontowano tylko jeden egzemplarz.

Powstało osiedle
Tworzenie infrastruktury osiedlowej rozpoczęło się w 1937 r. od wzniesienia sześciu skanalizowanych, wyposażonych w dostęp do bieżącej wody, baraków mieszkalnych (w jednym ulokowano pierwszą stołówkę). Pod koniec czerwca przystąpiono do budowy bloków, mających dać początek osiedlu przeznaczonemu dla 20 tys., a perspektywicznie dla 50 tys. lokatorów.

1 kwietnia 1945 roku Stalowa Wola otrzymała prawa miejskie. Co ciekawe, decyzja o nadaniu praw miejskich oficjalnie została wydana rok później z mocą wsteczną. Rozwój Stalowej Woli wymusił w 1953 roku włączenie w granice miasta wsi Pławo, co zwiększyło powierzchnię miasta trzykrotnie. W 1973 roku w granice administracyjne Stalowej Woli został włączony Rozwadów. Ostatniego poszerzenia miasta dokonano w 1977 roku, włączając wieś Charzewice. Miasto ma 82 kilometry kwadratowe.

W materiale wykorzystano informacje podane przez Waldemara Bałdę na stronie nowahistoria.interia.pl.