Pomnik Rzezi Wołyńskiej stoi już w Domostawie. Odsłonięcie nastąpi 14 lipca

Pomnik autorstwa wybitnego, nieżyjącego rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego, który przez wiele lat tworzył w USA, został już osadzony na cokole przy dużym parkingu przy drodze ekspresowej S 19 w Domostawie. Liczy on z cokołem 20 metrów wysokości i jest widoczny z ekspresówki. Oficjalna nazwa tego miejsca brzmi: Memoriał Ofiar Ludobójstwa na Kresach Wschodnich.

Monument przedstawia wielkiego orła z wyciętym w piersi krzyżem. W pustej przestrzeni krzyża widnieje ciało dziecka przebite tryzubem. Korpus orła tworzą płomienie. Wymowa pomnika jest tak drastyczna, jak zbrodnie UPA na ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Pomnik stoi na działce liczącej hektar, w przyszłości zostanie na niej wzniesiona Ściana Pamięci z tabliczkami wszystkich miejscowości na Kresach, w których doszło do masowych zbrodni na Polakach (jest już wyłoniony jej wykonawca).

Andrzej Pityński wykonał Pomnik Rzezi Wołyńskiej na zamówienie Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP)  z siedzibą w Nowym Yorku. Ukończył go w 2017 roku. Artysta osobiście doglądał ostatnich prac w gliwickiej odlewni, z którą współpracował od wielu lat. Jednak gotowego pomnika nie chciała umieścić u siebie żadna gmina, n.in. Rzeszów. Wreszcie zareagował ówczesny wójt gm. Jarocin Zbigniew Walczak. Spotkał się on w 2018 roku z Pityńskim w jego rodzinnym domu w Ulanowie i przedstawił koncepcję posadowienia pomnika w Domostawie.

– Andrzej Pityński ją zaakceptował i przesłał szkice z wymiarami, jak ma być wykonana ława fundamentowa pod pomnik, jak pomnik ma być zakotwiczony – mówi o początkach inicjatywy Zbigniew Walczak.

Były wójt gm. Jarocin powołał do życia Społeczny Komitet Budowy Pomnika „Rzeź Wołyńska”. Jest jego prezesem do dziś. Społeczny Komitet jest inwestorem przedsięwzięcia, które zaakceptowała gmina uchwałą z kwietnie 2021 r.  

10 lipca 2022 r. w Domostawie odbyła się uroczystość  poświęcenia i wmurowania aktu  erekcyjnego oraz ziemi pobranej z miejsc kaźni na Wołyniu pod budowę pomnika. Prace budowlane rozpoczęły się w czerwcu ub. roku. Polegały one m.in. na wybudowaniu cokołu i obłożeniu go granitowymi okładzinami; wybudowano także dojazd do działki, wykarczowano pnie i korzenie, postawiono prowizoryczne ogrodzenie. Magazynowany w Gliwicach pomnik Andrzeja Pityńskiego został zdemontowany, a następnie przewieziony do gm. Jarocin na koszt Społecznego Komitetu Budowy Pomnika. Montaż części pomnika zakończył się w ostatnich dniach. Prace wykonano za pieniądze pochodzące ze zbiórek społecznych prowadzonych też w internecie. Do końca ub. roku Komitet zebrał ponad 590 tys. zł.

Zbigniew Walczak chce, by w przyszłości w Domostawie powstał ośrodek dokumentujący ludobójstwo na Kresach na wzór muzeum w Michniowie, gdzie znajduje się muzeum poświęcone martyrologii wsi polskiej w obecnych granicach RP.

– Na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej ginęli też przeważnie mieszkańcy wsi. Dlatego chcę wybudować mauzoleum dokumentujące ich losy na Wschodzie. Ale sam komitet nie podoła tej inicjatywie, musiałby otrzymać zewnętrzne wsparcie. Potrzebna jest koniunktura dla realizacji tego pomysłu – mówi prezes Walczak.

Intelektualne zaplecze Społecznego Komitetu Budowy Pomnika „Rzeź Wołyńska” stanowi Komitet Honorowy, w którego skład wchodzi wiele osobistości, m.in. pisarz Stanisław Srokowski, dziennikarz Witold Gadowski, dr hab. Andrzej Zapałowski, dr hab. Włodzimierz Osadczy, dr Witold Zych, Dionizy Garbacz. Pierwszym prezesem Komitetu Honorowego był ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, po śmierci zastąpił go ks. Antoni Moskal, proboszcz parafii Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Pielni w Archidiecezji Przemyskiej, kustosz pamięci o mieszkańcach wsi Borownica w gminie Bircza i innych wsi w Bieszczadach, pomordowanych w latach 1939 – 1947 przez Ukraińców.