Rumunia. Alba Julia - miasto z potężną twierdzą (zdjęcia)

Pierwsze katolickie biskupstwo w Siedmiogrodzie powstało w Alba Julii. Miasto to nazywane było w dawnej Polsce Białogrodem Julijskim, przez Słowian - Belgradem, Węgrów - Gylafehérvár, a Niemców najpierw Weissenburg, od czasów zaś cesarza Austrii Karola VI (początek XVIII w. ) Karlsburgiem. Od 1177 roku było stolicą węgierskiego komitatu, a w 1291 r. miejscem pierwszego w dziejach Siedmiogrodu sejmu prowincjonalnego, a później stolicą autonomicznego węgierskiego Księstwa Siedmiogrodzkiego.

To tu rezydowała, wraz z mężem, księciem Janem I Zápolyia, a później synem Janem II Zygmuntem Zápolyia, Izabella Jagiellonka, córka Zygmunta Starego. I tam zmarła oraz została pochowana w katedrze. Po bezpotomnej śmierci wspomnianego już jej syna, władzę w księstwie przejął Stefan Batory.

W dziejach Alba Julii, dziś około 50 tysięcznego miasta, ważny był również wcześniejszy okres, gdy po podboju starożytnej Dacji przez cesarza Trajana, powstała w tym miejscu osada Apulum oraz castrum - obóz warowny rzymskiego XIII Legionu Gemina. A wokół niego miasto. Pozostały z niego jednak tylko niewielkie ślady.

Alba Julia szczyci się również faktem, że w 1599 roku hospodar wołoski Michał Waleczny - Mihai Viteazul zjednoczył pod swoim berłem trzy państwa protorumuńskie: Wołoszczyznę, Siedmiogród i Mołdawię. Jego pomnik na koniu zajmuje jedno z centralnych miejsc na terenie twierdzy. Był to jednak tylko epizod w dziejach kraju. Większe znaczenie miało ustanowienie przez niego w 1600 roku w Alba Julii prawosławnego biskupstwa istniejącego po dziś dzień.

Twierdza Alba Carolina jest najważniejszym, a zarazem praktycznie jedynym ciekawym obiektem w tym administracyjno - przemysłowym współczesnym mieście. Na jej terenie znajdują się bowiem także najcenniejsze zabytki. Wspaniała, potężna, romańsko - wczesno gotycka katedra katolicka św. Michała z XIII w. Jeden z najlepiej zachowanych obiektów sakralnych z tego okresu w Europie Środkowej. A trwający obecnie remont jego wnętrza uczyni ją jeszcze bardziej atrakcyjną. Ta trzynawowa świątynia ma tylko jedną wieżę - na zbudowanie zaplanowanej drugiej nie starczyło środków - z pięknym wczesno gotyckim portalem.

Później dobudowano do niej renesansową kaplicę św. Ducha ze wspaniałymi portalami, a na frontonie katedry znalazły się elementy barokowe. Cenny jest, niestety obecnie zasłonięty ze względu na prace restauracyjne, gotycki ołtarz. Wart uwagi inny, na bocznej ścianie prawej nawy, z Pietą. Wewnątrz znajduje się nekropolia zasłużonego nie tylko dla Węgier roku Hunyadich, zawsze pokryta wieńcami z szarfami w węgierskich barwach narodowych. A także - w Kaplicy Królewskiej przylegającej do lewej nawy - renesansowe sarkofagi zmarłej w Alba Julii w 1559 roku Izabeli Jagiellonki i jej syna Jana Zygmunta Zápolyi. U stóp obu tych sarkofagów są tarcze z herbami Polski i Węgier oraz matki Izabelli, Bony Sforza i jej męża, a na sarkofagu syna - ojca, księcia Jana I Zápolyi.

Katedra katolicka jest najcenniejszym zabytkiem miasta. Obok niej znajduje się druga, prawosławna. Ten obecnie najbardziej reprezentacyjny w mieście Sobór Koronacyjny, w sposób zamierzony dominuje nad "sąsiadką". Zbudowany został w latach 1921-1922 dla upamiętnienia zjednoczenia w Alba Julii Siedmiogrodu z Rumunią. W 1922 roku koronowano w nim na króla Rumunii Ferdynanda I. Ładna budowla w tzw. stylu narodowym, chociaż trochę zbyt monumentalna. Usytuowana na dosyć obszernym placu otoczonym murami, a z tyłu innymi gmachami tego zespołu - m. in. Pałacem biskupim. Na plac soborowy wchodzi się przez bramę w wysokiej dzwonnicy.

Są na terenie twierdzy, której mury opasały historyczne centrum starej Alba Julii, także zabytki architektury świeckiej. Przede wszystkim Pałac Książęcy z przełomu XIV i XV w. zbudowany przez biskupów z przeznaczeniem na kurię biskupią. Po ustanowieniu jednak niezależnego Księstwa Siedmiogrodzkiego pałac ten przebudowano w stylu renesansowym na siedzibę książęcą. Wobec zniszczeń w trakcie późniejszych walk o tron był przebudowywany z dodatkami baroku. Nie jest to więc budowla szczególnie piękna, chociaż ma interesujące detale, zwłaszcza wczesnobarokowe kamienne obramienia okienne. Przed nią stoi wspomniany już pomnik Michała Walecznego na koniu. Innym zabytkiem jest późnorenesansowy Pałac Apora z XVII w.

Plan twierdzy Alba Carolina przypomina nasz Zamość, chociaż jest ona młodsza od polskiej perełki Renesansu o 150 lat i zbudowana została w latach 1714 - 1738 nie wg. wzorów włoskich ( chociaż przez włoskiego architekta Giovanniego Mirando Viscontiego ), lecz francuskiego systemu fortyfikacji marszałka Vaubana, na planie heptagonalnym. Jej mury zachowały się w niezłym stanie, poza fragmentem wyburzonym pod Sobór Koronacyjny. Szczególnie interesujące są reprezentacyjne bramy prowadzące do twierdzy. Zwłaszcza wschodnia III Brama zwieńczona posągiem cesarza Karola VI na koniu. Ale także bramy IV i VIII. Pilnują ich wartownicy w historycznych strojach. Część twierdzy, aktualnie rewaloryzowanej, nadal stanowi bazę rumuńskiego wojska.

Na terenie twierdzy, jednej z największych w tej części Europy, w pobliżu głównego wejścia na teren Soboru Koronacyjnego znajduje się ponadto, godna uwagi, współczesna, sporych rozmiarów rzeźba przedstawiająca ludzi miażdżonych przez tryby ogromnego walca. W pobliżu jednego z 7 bastionów wewnątrz cytadeli stoi cerkiew św. Trójcy. Poza murami nie ma już właściwie niczego godnego uwagi, jeżeli pominąć dwie cerkwie. Ale dla zobaczenia Alba Carolina oraz zabytków, które istniały na jej terenie przed zbudowaniem twierdzy, bądź wzniesiono je później, warto nawet specjalnie przyjechać do Alba Julii.