Powojniki, zwane Clematisami, są pnączami lub bylinami o przepięknych kwiatach, w niemal wszystkich możliwych kolorach. Wiele odmian ma również bardzo dekoracyjne owocostany.

Powojniki wielkokwiatowe mają przepiękne, okazałe kwiaty, które mogą być pełne lub pojedyncze. W naszym klimacie są wystarczająco mrozoodporne. Rosną najlepiej na glebach żyznych, próchnicznych, zasobnych w wapń (pH 6 do 7), stale umiarkowanie wilgotnych, ale nie podmokłych. Powojniki te są jednak bardzo wrażliwe na suszę i niską wilgotność powietrza i źle rosną w miejscach wietrznych.

Bardzo ciekawą, a w Polsce mało znaną grupę pnączy, stanowią powojniki botaniczne. Mają one wprawdzie małe kwiaty, ale w swojej masie, w pełni kwitnienia wyglądają bardzo dekoracyjnie. Większość z nich rozpoczyna kwitnienie w końcu kwietnia i na początku maja, czyli 2 - 4 tygodnie wcześniej od najwcześniej powojników wielkokwiatowych.

Powojniki bylinowe są wartościową grupa roślin, a jeszcze mało znaną w Polsce. Mają wzniesione pędy, nie czepiające się podpór, podobnie jak róże pnące.

Powojniki botaniczne i bylinowe najczęściej mają mniejsze wymagania niż powojniki wielkokwiatowe.

Słońce i cień

Większość tych roślin lubi, jeśli ich podstawa jest ocieniona, a górna część nasłoneczniona. Wiele powojników może dobrze rosnąć i kwitnąć również w półcieniu, niektóre nawet na północnych ścianach. Na stanowiskach słonecznych, południowych dobrze rosną i obficie kwitną odmiany o kwiatach pełnych i o zdecydowanych barwach. Rozproszone światło lub północna wystawa sprzyjają obfitszemu kwitnieniu i lepszemu wybarwieniu się kwiatów odmian o kwiatach pastelowych lub cieniowanych.

Sadzenie

Powojniki uprawiane w pojemnikach można sadzić przez cały sezon, od kwietnia do połowy listopada. Miejsce sadzenia należy starannie przygotować. Trzeba wykopać dół o wymiarach, co najmniej dwa razy większych niż donica. Jego ściany nie powinny być gładkie (zwłaszcza, gdy gleba jest ciężka gliniasta), dobrze jest ponacinać je łopatą. Na dnie dołu umieszczamy drenaż z drobnych kamieni, żwiru i chrustu. Na niego sypiemy wiadro dobrze rozłożonego obornika lub dobrej ziemi kompostowej. Następnie dół wypełniamy mieszaniną miejscowej ziemi z torfem i ziemią kompostową, sadząc powojnik wielkokwiatowy 5 - 10 centymetrów głębiej niż rósł dotychczas.

Powojniki botaniczne i bylinowe powinno się posadzić tylko 1centymetr głębiej niż rosły dotychczas. Glebę dookoła posadzonej rośliny dociskamy, a następnie silnie podlewamy. Tuż przed sadzeniem pojemniki z roślinami dobrze jest zanurzyć w wodzie (na przykład w wiadrze) na około 10 minut, aby podłoże nasiąkało. Rośliny wystukujemy z pojemnika nie rozbijając bryły korzeniowej.

Pielęgnacja

Ziemię dookoła rośliny dobrze jest wyściółkować, na przykład korą, co sprzyja utrzymaniu wilgotności podłoża i przeciwdziała jego nagrzewaniu. Wokół powojnika można posadzić niskie i płytko korzeniące się byliny lub krzewinki, które będą rzucać cień na podstawę rośliny.

Powojniki podlewamy tak często, aby nie dopuścić do przesychania podłoża. W drugim i następnych latach po posadzeniu wskazanym jest nawożenie roślin. Najlepiej nadają się do tego nawozy o spowolnionym działaniu, na przykład Osmocote 5-6 M.

W surowe zimy mogą przemarzać, dlatego jesienią dobrze jest podstawę rośliny obsypać ziemią, korą lub suchymi liśćmi, aby zabezpieczyć pąki śpiące i korzenie przed przemarznięciem.

Ważnym zabiegiem dla powojników jest cięcie. Sprzyja ono dobremu rozgałęzieniu i obfitemu kwitnieniu. Powinno być wykonywane od końca lutego do początku kwietnia. Opóźnienie cięcia powoduje opóźnienie kwitnienia. Tniemy ostrym sekatorem, około 0,5 - 1 centymetr nad parą zdrowych, nabrzmiałych pąków. Zawsze usuwa się wszystkie zaschnięte liście oraz te pędy lub ich fragmenty, które obumarły. W pierwszym roku wszystkie powojniki powinno się przyciąć nie wyżej niż 30 centymetrów od podłoża.

W latach następnych cięcie zależy od odmiany i pory jej kwitnienia. Nie tnie się powojników kwitnących tylko na starych pędach wiosną. Jeśli zabieg jest potrzebny ze względu na nadmierne rozrastanie się rośliny, to tnie się dopiero po kwitnieniu, na wysokości, która nam odpowiada, ale najczęściej nie niżej niż 1 metr od ziemi.

Słabe cięcie wykonujemy u większości odmian wielkokwiatowych - zwłaszcza tych, które rozpoczynają kwitnienie wcześnie, a potem je powtarzają. Przycinamy wszystkie pędy na mniej więcej jednakowej wysokości od 100 do 150 centymetrów (im młodsza lub słabsza roślina tym tniemy niżej). Podobnie postępujemy z roślinami, co, do których nie mamy pewności, jak powinny być przycinane. Silnie tnie się powojniki rozpoczynające kwitnienie późno.

Architekt krajobrazu Małgorzata Skowron radzi:

- Powojniki można wykorzystać w wielu miejscach w ogrodzie. Sadzi się je przy ogrodzeniu lub konstrukcjach ogrodowych jak pergole, trejaże, tyczki, drabinki, po których będą się pięły tworzą zielone przesłony. Powojniki bardzo dobrze czują się na naturalnych podporach, którymi mogą być krzewy czy drzewa. Szczególnie pięknie wyglądają iglaki porośnięte delikatnym pnączem i ozdobione wielkimi kwiatami. Powojniki można uprawiać w pojemnikach, na przykład na balkonach, tarasach. Sadzimy je w dużych donicach, wiadrach, skrzyniach, koszach. Dobrze, jeśli wysokość pojemnika przekracza 40 centymetrów, a średnica - 30 centymetrów. W dnie koniecznie muszą być duże otwory oraz ułożony drenaż na przykład ze żwiru. Wiele odmian powojników, zwłaszcza bylinowych i botanicznych można sadzić bez podpór. Płożąc się przykrywają ziemię i tworzą kwieciste kobierce.

Znane w świecie

Znanych jest ponad trzy tysiące odmian powojników wielkokwiatowych, botanicznych i bylinowych, w tym kilkadziesiąt polskich. Wiele z nich uzyskało światowe uznanie i są uprawiane w milionach ogrodów wielu krajów świata, na przykład: Clematis 'Niobe', Clematis 'Generał Sikorski' , Clematis 'Polish Spirit' , Clematis 'Jan Paweł II', Clematis 'Błękitny Anioł' , Clematis 'Kardynał Wyszyński', Clematis 'Warszawska Nike', Clematis 'Kacper' , Clematis 'Westerplatte' , Clematis 'Emilia Plater', Clematis 'Monte Cassino' i Clematis 'Matka Urszula Ledóchowska'.