Czechy. Królewskie miasto Pisek

(fot. Cezary Rudziński)

Równocześnie krótszy - ma 7 przęseł, 111 metrów długości oraz 6 m szerokości i wznosi się 6 m nad normalnym poziomem wody. Stoi na nim tylko kilka kamiennych barokowych figur. Most ten był w przeszłości elementem systemu obronnego miasta, świadkiem jego burzliwej historii, przeżywał też dramatyczne momenty.

W sierpniu 2002 roku, podczas katastrofalnej powodzi, która dotknęła także Pragę powodując w niej znaczne szkody, wysoka fala Otawy przelała się nawet nad nim, niszcząc częściowo balustrady mostu. Ale dzięki temu, że w 1995 roku został zakotwiczony do skały pod rzeką, wytrzymał napór wody, a uszkodzenia szybko usunięto. Na niskim, lewym brzegu rzeki specjalne linie na wysokości powyżej I piętra domów przypominają, jakim żywiołem była podczas tamtej powodzi ta spokojna na ogół rzeczka.

(fot. Cezary Rudziński)

ZŁOTONOŚNY PIASEK

Niespełna 30-tysięczny dziś Pisek, co znaczy Piasek, swoją nazwę zawdzięcza złotonośnym piaskom dna Otawy, z którego wydobywano cenny kruszec. Osada poszukiwaczy złota "Na Pisku" powstała na prawym brzegu rzeki już w XII wieku, a wydobywanie piasku z ziarenkami złota skończyło się definitywnie dopiero w cztery wieki później. Ale ludzie mieszkali w tym miejscu już o wiele wcześniej. Pod koniec epoki kamiennej, czego ślady znaleziono na północ od późniejszego średniowiecznego grodu.

Natomiast na jego obszarze żyli Celtowie, o czym świadczą odkryte przez archeologów dwa ich groby z bogatymi pochówkami, m.in. srebrnymi i złotymi ozdobami. Miasto, a na pewno gród, założył król Wacław I, co potwierdza jego list z 1243 roku. Chociaż główną w tym rolę odegrał jego syn, król Przemysł I. Przebywając w osadzie w 1254 r. założył miasto, a w nim królewską mennicę. Miało ono nie tylko ochraniać miejsce wydobywania złota, ale przede wszystkim przeprawę przez Otawę słynnego handlowego Złotego Szlaku. Miasto było rzeczywiście królewskim.

Przemysł I przyjeżdżał do piseckiego zamku przez niemal dwie dekady. I tak liczył się z mieszkańcami Pisku, że gdy nie chcieli zostać połączeni z założonym przez króla na prawym brzegu rzeki Nowym Piskiem, władca zagwarantował im niezależność. Bywali też w nim jego następcy. Jan Luksemburski nadał Piskowi na początku - podawane są dwie daty: 1308 i 1327 - prawa miejskie identyczne z tymi, które miało Stare Miasto w Pradze. Ostatnim królem, który pomieszkiwał w tutejszym zamku był Karol IV. To za jego czasów otwarto w mieście magazyn tak cennej wówczas soli oraz największy w Czechach magazyn zboża.

OKRESY PROSPERITY

Był to pierwszy z trzech okresów rozkwitu miasta, które od XIII do początków XV wieku należało do najważniejszych i najzamożniejszych w królestwie. To wówczas wzniesiono zachowane do naszych czasów nie tylko kamienny most i zamek, ale również farę, klasztor dominikanów oraz później w większości rozebrane mury obronne i umocnienia. Znaczącą rolę odegrał Pisek w okresie wojen husyckich stając się obok Taboru drugim centrum husytów i miejscem częstych pobytów Jana Żiżki. Władał nim zaś husycki hetman Matěj Louda z Chlumčan.

Drugim "złotym" w dziejach miasta był początek wieku XVI. Stało się ono tak zamożne, że w 1509 roku wykupiło nie tylko zamek, ale i władzę królewską nad sobą.
Pierwsza wielka klęska przyszła w roku 1532. Wielki pożar zniszczył znaczną część miasta. Później, podczas Wojny Trzydziestoletniej w I połowie XVII w. wojska cesarskie paliły przedmieścia i okoliczne wsie. Zaś zarządzający miastem gen. Martin de Huerta brutalnymi metodami "rekatolicyzował" mieszkańców i świadomie doprowadził do zubożenia Pisku, określanego przez Czechów "ożebraczeniem".

Po jego śmierci miasto odzyskało w 1641 r. niektóre królewskie przywileje, ale z zastrzeżeniem, że korzystać z nich mogą tylko katolicy. Przyszły jednak kolejne klęski. Na początku XVIII w. problemy finansowe związane z epidemią cholery w okolicach. Z wdzięczności że nie objęła ona Pisku, mieszkańcy postawili na Małym Placu, stojący dotychczas słup morowy z figurą Maryi. Miasto ucierpiało również w latach 1741-1742 podczas wojny austriacko - francuskiej i stacjonowania w nim garnizonu wojsk znad Sekwany. Okres kolejnej prosperity zaczął się w latach 70-tych XVIII w.

(fot. Cezary Rudziński)

OŚRODEK PRZEMYSŁU I… KURORT KLIMATYCZNY

Powstało gimnazjum, a po nim kilka innych szkół, rozwijał się przemysł papierniczy i tytoniowy. Podobnie komunikacja - ogromną rolę odegrała zwłaszcza kolejowa z Pragą. Jak również infrastruktura - Pisek jako trzecie miasto w Czechach wprowadził oświetlenie elektryczne i wybudował miejską elektrownię wodną. Ze względu na znakomite powietrze i okoliczne lasy stał się - i był nim także w 20-leciu międzywojennym - popularnym kurortem klimatycznym. Spod, dosyć tu ciężkiej, okupacji niemieckiej, miasto wyzwoliły 6 maja 1945 r. wojska amerykańskie, przekazując je w 4 dni później sowieckim zgodnie z układami jałtańskimi o podziale stref wpływów w Europie.

Po wojnie nastąpił kolejny rozwój przemysłu, zwłaszcza tekstylnego, metalowego i elektrycznego. Powstały blokowiska z wielkiej płyty, na szczęście nie w starym centrum, które zachowało swój historyczny charakter. Jest to nadal miasto przemysłowe, ale i ważny ośrodek naukowy i kulturalny. Działa w nim od 2003 roku Akademia Filmowa, zaś liczba szkół średnich znacznie przekracza typową dla miast podobnej wielkości. Są dwa teatry, dom kultury, muzea i inne placówki.

Historyczne centrum miasta jest strefa zabytkową podlegająca rewaloryzacji. Zachowały się w nim zabytki średniowieczne, renesansowe i barokowe. Są to kościoły na Starym Mieście, zamek oraz zabytkowe kamieniczki dookoła trzech staromiejskich placów. Na rynku głównym stoi barokowy ratusz zbudowany w latach 1740-1767 z dwiema wieżami. A także klasztorny kościół Podwyższenia Świętego Krzyża z wyróżniającą go renesansową sgrafittową elewacją oraz wieżą, na której wiszą dzwony z XVI i XVII w. Także z XVII w. pochodzi ołtarz główny. W przeszłości kościół ten służył jako magazyn soli.

DWIE RÓŻNE WIEŻE KOŚCIELNE

Z kilku piseckich kościołów - p.w. św. Wacława, Najświętszej Trójcy, Narodzenia Panny Marii, najstarszym i najciekawszym jest ten ostatni. Pochodzi bowiem z połowy XIII w. i początkowo miał dwie wieże jednakowej wysokości. Ale w 1489 r. jedną z nich podwyższono do 70 m i tak już zostało. Wewnątrz szczególnie ciekawe są gotyckie malowidła ścienne oraz ołtarze. Na wyższej wieży zaś 4 dzwony. Na jednym z trzech staromiejskich placów - Mikulaša Alša, stoi wspomniana już barokowa kolumna morowa - Mariánské morové sousoši.

Miejsc i obiektów wartych zobaczenia jest w Pisku oczywiście więcej. Na gotyckim Zamku Miejskim mieści się muzeum regionalne oraz Sladovna (Słodownia) - obszerne centrum sztuki. Drugie muzeum - Prácheňské prezentuje przeszłość regionu - dawnego kraju pracheńśkiego. Wspomniany już późnogotycki kościół Najświętszej Trójcy służy obecnie jako sala koncertowa. Wiele uroku mają stare kamieniczki z których część pamięta jeszcze czasy średniowiecza. Ale warto zobaczyć i młodsze, np. Reinerovský dům, Dům Městské kompanie nazywany też Domen Nr 1, czy hotel "Otawa".

Gospodarze miasta zachęcają również do zobaczenia m.in. zabytkowej elektrowni wodnej z 1887 roku i mieszczącego się w niej małego muzeum. Ponadto Bramy Putimskiej - tak nazywana jest część jednej z trzech średniowiecznych bram miejskich w której mieści się Dům u Kouli - mieszkał w nim w młodości czeski pisarz Fráňa Šrámek. No i Ogrody Palackiego oraz tutejsze obiekty sportowe i rekreacyjne. Warte poznania są także okolice Pisku.