Trwa rewitalizacja historycznej siedziby dyrekcji Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Radomiu. Obiekty odzyskają dawny blask

Inwestor – prywatna firma z Radomia – na razie nie chwali się, jakie będzie przyszłe wykorzystanie obiektów. Udało nam się jedynie dowiedzieć nieoficjalnie, że budynek będzie pełnił funkcje usługowo – biurowe. W planach jest także zagospodarowanie strażnicy przemysłowej oraz całkiem sporego terenu wynoszącego 7,5 tysiąca metrów kwadratowych powierzchni. We wcześniejszych doniesieniach medialnych mówiło się, że w budynku dyrekcji ZNTK będzie hotel, a w strażnicy restauracja oraz, że powstanie jeszcze jeden nowy budynek.

Informacje na temat planowanych działań można znaleźć w uchwale dotyczącej rewitalizacji różnych obszarów w Radomiu, którą przyjęto na ostatniej sesji Rady Miejskiej Radomia. Taki dokument stanowi podstawą do ubiegania się o różnego rodzaju decyzje administracyjne, ale też na przykład ewentualne zewnętrzne dotacje. Są tam informacje na temat remontu zabytkowych obiektów budynku dawnej dyrekcji ZNTK oraz Straży Przemysłowej wraz z przyległym terenem.

Całe przedsięwzięcie przewiduje:

• Etap I Budynek dawnej dyrekcji – kompleksowa renowacja obiektu, w tym wymiana stropów, więźby, przebudowa klatki, likwidacja barier architektonicznych, montaż windy, nowe instalacje elektryczne, niskoprądowe, wodno-kanalizacyjne, renowacja lub wymiana poszycia dachowego, stolarki okiennej i drzwiowej, renowacja elewacji z odtworzeniem detali, prace wykończeniowe. Zagospodarowanie terenu: wyburzenia starych budynków (garaże, budynki techniczne), budowa miejsc parkingowych, ciągów pieszo-jezdnych itp., budowa parkingu, urządzenie zieleni.
• Etap 2 Budynek dawnej straży – kompleksowa renowacja obiektu, w tym renowacja lub wymiana więźby i dachu, przebudowa klatki, likwidacja barier architektonicznych, nowe instalacje: elektryczne, niskoprądowe, wodno-kanalizacyjne, stolarki okiennej i drzwiowej, renowacja elewacji z odtworzeniem detali, prace wykończeniowe. Zagospodarowanie terenu: budowa miejsc parkingowych, urządzenie zieleni.
• Etap 3 Nowo projektowany budynek – budowa od podstaw nowego budynku, w tym kompleksowe prace konstrukcyjne, kubaturowe, instalacyjne, wykończeniowe.

Szacunkowa wartość realizacji wszystkich etapów wynosi 35 milionów złotych. Wśród potencjalnych źródeł finansowania wymieniono fundusze europejskie, pieniądze w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także pieniądze pochodzące od konserwatora zabytków i samorządu Województwa Mazowieckiego. Inwestor, właściciel budynków i terenu musiałby i tak pokryć co najmniej 40 procent wszystkich kosztów.

Budynki mają ciekawą historię, którą opisuje Retropedia Radomia na podstawie takich prac jak:

• Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, w: J. Sekulski, Encyklopedia Radomia. Nowe Wydanie, Radom 2012, s. 361.
• W. M. Putkiewicz, Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego „Radom” w Radomiu 1887-1987. Studium monograficzne historyczno-ekonomiczne w stulecie powstania, Radom 1987.
• N. Kosiński, Monografia?, „Tygodnik Radomski” 1987, nr 5, s. 9.
• W. M. Kowalik, Radomski dworzec kolejowy, „Wczoraj i Dziś Radomia” 2003, nr 2, s. 8,12.

Z opracowań wynika, że Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego są jednym z najstarszych i nieprzerwanie działających przedsiębiorstw przemysłowych w mieście. Powstały wkrótce po oddaniu do użytku Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej (później Kolei Nadwiślańskiej), jako zaplecze remontowo-mechaniczne tej drogi żelaznej. Zadaniem zakładów było przede wszystkim remontowanie wszelkiego rodzaju wagonów oraz dokonywanie napraw lokomotyw. Jako jeden ze strategicznych obiektów przemysłowych Radomia ZNTK kilkakrotnie ulegały zniszczeniu wskutek działań obu wojen światowych. Jako pierwsi halę remontową warsztatów wysadzili w powietrze Niemcy (28 X 1914 r.), po nich dzieło zniszczenia dokończyli Rosjanie, którzy wycofując się z miasta w lipcu 1915 r. podpalili dworzec i warsztaty kolejowe.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. (warsztaty, tak jak dworzec i cała kolej, przejęte zostały przez Polaków 3 listopada) zakład został upaństwowiony i otrzymał nazwę Warsztaty Wagonowe. Wkrótce wybudowana została nowa, duża hala naprawcza i zakład przyjął nazwę Warsztaty Główne Wagonowe. Okres prosperity przedsiębiorstwa zaowocował wybudowaniem w latach 1926-1928 budynku biurowego i zakładowej straży pożarnej przy ul. Słowackiego. Lata II RP to także czas rozkwitu działalności społeczno-kulturalnej na terenie zakładu. Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości jego pracownicy ufundowali witraże do budującego się kościoła mariackiego, obecnej katedry. W międzywojniu pracownicy objęci byli troskliwą opieką socjalną: działały stołówka zakładowa, kolonie letnie, pomoc doraźna dla potrzebujących. Na terenie zakładów funkcjonowały ponadto: biblioteka z czytelnią „Zespół”, Kolejowe Koło Pań, Rodzina Kolejowa i Kolejowe Towarzystwo Humanitarne. W 1921 r. ze Skarżyska do Radomia przeniesiona została Państwowa Szkoła Techniczna Kolejowa, której siedziba do 1932 r. znajdowała się na terenie zakładów (w tym roku przeniesiona została do nowego budynku przy ul. Kościuszki i otrzymała nazwę Państwowa Średnia Szkoła Techniczna).

Kolejna zawierucha w dziejach ZNTK nadeszła wraz z wybuchem II wojny światowej. Wskutek niemieckich nalotów bombowych z pierwszego tygodnia września 1939 r. obiekty ZNTK ponownie w swych dziejach uległy zniszczeniu. Gdy wojna dobiegała końca, wycofujący się z Radomia Niemcy zrabowali maszyny i oprzyrządowanie zakładów, a nawet zdemontowali tory bocznicowe i zerwali dachy z budynków. W pierwszych latach PRL zakłady zostały szybko odbudowane i uruchomione. Prowadziły naprawę taboru kolejowego, urządzeń mechanicznych i produkowały części zamienne do wagonów. Z nadejściem 1 stycznia 1966 r. Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego zaprzestały remontów taboru i po gruntownej modernizacji rozpoczęły produkcję na rzecz Fabryki Lokomotyw w Chrzanowie oraz Fabryki Samochodów Ciężarowych w Starachowicach. W 1988 r. w zakładach rozpoczęto produkcję pociągów ratowniczych, precyzyjnych części taboru kolejowego, a także osprzętu sieci trakcyjnej. Transformacja ustrojowa i następujące po niej lata 90. XX w. to trudny okres w dziejach ZNTK. Ważyły się losy zakładów. Wskutek prywatyzacji od 1 września 2000 r. przedsiębiorstwo działa jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Trudności finansowe rozwiązywane były m.in. poprzez rozbiórkę niektórych budynków (lata 2002-2003) czy sprzedaż innych (np. budynku biurowca z ul. Słowackiego). Obecnie wiele z charakterystycznych zabudowań ZNTK niestety stoi pustych i niszczeje. W 2015 r. pojawiła się nadzieja na tchnięcie nowego życia w zakłady – ogłoszono, że na terenach ZNTK powstanie serwisownia i myjnia pociągów Kolei Mazowieckich. Od tego czasu, choć minęło już 5 lat, zdołano ledwie wykupić grunty dla potrzeb planowanego przedsiębiorstwa (2019). W 2020 roku rozpoczęto budowę rozjazdu kolejowego, mającego prowadzić do powstającego zakładu.