Pamiętamy o Katyniu

15 tysięcy

15 tysięcy

Około 15 tysięcy polskich oficerów rozbrojonych i zatrzymanych we wrześniu w niewoli radzieckiej umieszczono w obozach specjalnych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
4410 jeńców z Kozielska, położonego około 250 kilometrów od Smoleńska, zamordowano w Katyniu.
3739 jeńców ze Starobielska zamordowano w Charkowie. Pochowano ich w lesie w Piatichatkach.
6314 jeńców z Ostaszkowa zamordowano w Twerze. Pochowano ich w lesie w Miednoje.
Kilka tysięcy Polaków zamordowano w innych miejscach na terenie Związku Radzieckiego. Zwożono ich z różnych więzień na terenie okupowanej Polski.

Piąty marca 1940 roku to data, która na długo zostanie w pamięci Polaków. To właśnie w tym dniu Stalin podjął decyzję o rozstrzelaniu Polaków wziętych do niewoli w 1939 roku. Zamordowanych zostało około 15 tysięcy polskich oficerów, policjantów, pracowników Straży Granicznej.

SKRYWANIE PRZESZŁOŚCI

Przez lata zbrodnia katyńska była zakłamywana. Mimo że masowe groby w lesie katyńskim odkryli Niemcy już w 1941 roku, Rosjanie wypierali się tej zbrodni. Jeszcze w 1946 roku chcieli zrzucić winę na Niemców, ale świat w to nie wierzył. Dopiero w 1990 roku władze Związku Radzieckiego przyznały, że to NKWD zamordowało Polaków. Rosyjska prokuratura umorzyła śledztwo w sprawie mordu, orzekając, że nie była to zbrodnia ludobójstwa. Nikogo nie postawiono przed sądem.

Choć historycy twierdzą, że o zbrodni katyńskiej wiadomo już bardzo dużo, rodziny ofiar wciąż czekają na ujawnienie wszystkich rosyjskich dokumentów, zwłaszcza akt personalnych pomordowanych. Są w nich może ostatnie pamiątki, listy, osobiste zapiski najbliższych.

ZBYT MAŁO WIEMY

Z sondażu przeprowadzonego na zlecenie tygodnika "Newsweek" wynika, że blisko 30 procent Polaków nie wie, kto dokonał zbrodni w Katyniu. 71 procent wie jednak, że zrobili to Rosjanie. Najmniej o zbrodni wiedzą młodzi. Zdaniem doktor Katarzyny Sztop-Rutkowskiej, socjolog narodu, taki stan wiedzy ma dwie przyczyny. Po pierwsze - w odróżnieniu od historii kampanii wrześniowej czy obozu Auschwitz wydarzenia katyńskie zaistniały w politycznym dyskursie i mediach niedawno, bo dopiero dwadzieścia lat temu, po drugie - nieefektywne nauczanie w szkołach.

Andrzej Przewoźnik, sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, zauważa, że program nauczania historii nie sprzyja refleksji. Suche daty młodzież szybko wypiera z pamięci. Uważa on, że błędne jest przekonanie, iż sprawę zbrodni katyńskiej można pozostawić jedynie historykom. Gdyby tak było, to zapewne mielibyśmy ten problem za sobą. Jednak oprócz historii to także wiele trudnych problemów, jak choćby moralna, ale i prawna ocena zbrodni czy podnoszone przez rodziny ofiar kwestie rehabilitacji.

Kalendarium zbrodni

Kalendarium zbrodni

24 grudnia 1939 roku z obozu w Kozielsku wywieziono około 200 kapelanów wszystkich wyznań. Miejsce ich egzekucji jest nieznane.
22 marca 1940 roku Beria wydał rozkaz "O rozładowaniu więzień NKWD".
3 kwietnia 1940 roku - początek likwidacji obozu w Kozielsku.
4 kwietnia 1940 roku - początek likwidacji obozu w Ostaszkowie.
5 kwietnia 1940 roku - początek likwidacji obozu w Starobielsku.
8 lipca 1941 roku - w nocie wręczonej przez polskie MSZ ministrowi Edenowi sprecyzowano stanowisko Polski do ZSRR.
Sierpień 1941 roku - generał Władysław Anders powołuje grupę, która ma wyjaśnić los zaginionych oficerów polskich.
13 kwietnia 1943 roku - Niemcy ogłaszają, że w lesie Kozie Góry pod Katyniem odkryto masowe groby polskich oficerów.
21 kwietnia 1943 roku - Sowieci zrywają stosunki dyplomatyczne z rządem polskim.
Luty 1946 roku - prokuratura sowiecka oskarżyła Niemców o mord w Katyniu przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze.
1 października 1951 roku - Komisja Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej orzekła, iż za mord popełniony w Katyniu jest odpowiedzialny Związek Sowiecki.
13 kwietnia 1990 roku - Wojciech Jaruzelski otrzymuje od Rosjan teczki katyńskie. Rządowa agencja TASS oficjalnie ogłasza, że to NKWD zamordowało Polaków z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie.
Październik 1992 roku - prezydent Lech Wałęsa otrzymuje od Rosjan dokumenty dotyczące sprawy Katynia.
16 października 1992 roku - Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wydaje oświadczenie: "Po pół wieku komunistycznego kłamstwa i zmowy milczenia ujawnione zostały oficjalnie przez władze Rosji najważniejsze dokumenty dotyczące mordu katyńskiego i jego sprawców. Naród polski zawsze znał prawdziwe imiona zbrodniarzy... Prawda powinna być ujawniona do końca, zbrodnie ukarane, krzywdy naprawione..."
30 listopada 2004 roku Instytut Pamięci Narodowej wszczął polskie śledztwo w sprawie zbrodni katyńskiej.
5 marca 2005 Naczelna Prokuratura Wojskowa Federacji Rosyjskiej oznajmiła o zamknięciu śledztwa w sprawie zbrodni. Spośród materiałów śledztwa zgromadzonych w 183 tomach utajnionych zostało w całości 116 tomów - ze względu na to, że zawierały dokumenty mające do dzisiaj klauzulę tajności.
14 listopada 2007 roku Sejm ustanowił 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
20 lutego 2008 roku szef polskiej dyplomacji Radosław Sikorski ujawnił, że w trakcie rozmowy z premierem Donaldem Tuskiem Władimir Putin przyznał, iż mord w Katyniu to zbrodnia stalinowska.
27 marca 2008 roku prace rozpoczęła Polsko-Rosyjska Grupa do spraw Trudnych, której jednym z celów jest opracowanie wspólnego stanowiska w sprawie zbrodni katyńskiej.

TUSZOWANE KŁAMSTWO

Doktor Tadeusz Zych z Tarnobrzega na pytanie, czym dla Polaków jest lub powinien być Katyń, odpowiada: - To przede wszystkim próba eliminacji inteligencji polskiej - wylicza. - To także kłamstwo katyńskie, przez wiele lat było tuszowane i świadomie niezauważane przez wielkie mocarstwa. Jednak najistotniejszą sprawą dla nas Polaków jest to, że tych tysiące pomordowanych Polaków, którzy przez wiele lat byli bezimiennym ofiarami masowego mordu, dziś ma nazwiska, a ich rodziny znają tragiczną przeszłość swoich najbliższych.

Dlatego mówiąc o konieczności przekazu wiedzy historycznej na temat mordu katyńskiego doktor Zych przekonuje, że najlepszym sposobem na pokazanie, czym dla Polaków jest zbrodnia w Katyniu, będzie odwołanie się do historii lokalnej społeczności. - Jeśli w skali pięciu tysięcy mieszkańców Tarnobrzega, którzy w jakikolwiek sposób byli związani z tamtymi wydarzeniami, aż kilkadziesiąt osób straciło życie, to można wyobrazić sobie skalę tej tragedii - przekonuje doktor Zych. - Dlatego mówiąc o skali mordu Katynia, należy pokazać, jakie spustoszenia ta zbrodnia poczyniła w naszym najbliższym środowisku.

Uroczystości katyńskie w naszym regionie

Stalowa Wola
14 IV w Miejskim Domu Kultury w Stalowej Woli odbędzie się uroczysta akademia z okazji obchodów katyńskich.
19 IV o godzinie 12 Zespół Szkół nr 1 w Stalowej Woli organizuje Dzień Katyński. W programie jest między innymi wykład profesora Janusza Ciska, dyrektora Muzeum Wojska Polskiego.

Nisko
18 IV o godzinie 12 w sanktuarium Św. Józefa w Nisku rozpocznie się uroczysta msza w intencji pomordowanych i ich rodzin. O godzinie 13 przed Tablicą Katyńską rozpocznie się apel poległych. O godzinie 14.30 w Regionalnym Centrum Edukacji Zawodowej rozpocznie się oficjalna część obchodów, w trakcie której zaprezentowana zostanie książka Dionizego Garbacza. Podczas obchodów będzie można obejrzeć ekspozycję dotyczącą mordu katyńskiego.

Baranów Sandomierski
12 IV o godzinie 10 przed Zespołem Szkół w Skopaniu rozpoczną się obchody 70 rocznicy zbrodni katyńskiej. W ramach uroczystości posadzony zostanie dąb pamięci oraz poświęcony głaz na część jednego z mieszkańców Skopania, który zginął w Katyniu.

Nowa Dęba
Samorządowy Ośrodek Kultury w Nowej Dębie przygotowuje wystawę pt. "Zbrodnia katyńska". Ekspozycja pochodzi ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej i będzie udostępniona w sali wystaw SOK.