Żydzi mają dowody na istnienie w Stalowej Woli grobu cadyka. Chcą właściwego upamiętnienia swoich przodków [ZDJĘCIA]

Tam, gdzie znajduje się kirkut, teren jest nieoznaczony i nieogrodzony, jednak zapamiętany przez najstarszych mieszkańców Rozwadowa. Określają, że dokładnie znajdował się w miejscu dziś w całości zajętym przez węzeł kolejowy, między torami na wysokości bocznej ściany dworca kolejowego od strony Sandomierza. To teren zarośnięty chaszczami, z szynami, niebezpieczny do poruszania się.

Rodziny przodków żydowskiego pochodzenia, rozsiani po całym świecie, głównie żyjący w Stanach Zjednoczonych poprosili o pomoc Krzysztofa Symchę Kellera, polskiego chazana (śpiewaka synagogalnego) i działacza społeczności żydowskiej, który pomaga odkrywać i upamiętniać ważne dla nich miejsca. Zajmuje się tym przeszło 30 lat.

- Tu nie chodzi tylko o grób cadyka, ale o cały cmentarz. O nas świadczy jak traktujemy przeszłość, jak traktujemy pamięć o tym co było przed nami i nieważne jest czy to są Łemkowie, Żydzi, Ukraińcy czy Niemcy. Ważne, że ktoś tu był, oddał swoją krew, pot, łzy, budując swoje domy. Nikt nie przewidywał przecież, że stanie się taka tragedia, że przyjdzie Hitler (teraz mamy Putina) i rozpoczną się bombardowania - uważa Symcha Keller.

Przypomina także, że Rozwadów był przecież żydowskim miasteczkiem, mieszkały dynastie rabinów, ludzie żyli, a ich ciała grzebano na cmentarzu. Uważa, że to jak miejsce wygląda obecnie, że tory kolejowe leżą na grobach ludzkich, to nie przynosi chwały mieszkańcom. Mowa jest podobno o tysiącach pogrzebanych ciał.

Społeczność żydowska jest natomiast w posiadaniu dowodów, że odkryto fundamenty grobowca cadyka z bardzo ważnej dynastii: - Osoba cadyka to dużo więcej niż rabin. Z kolei w Polsce narodził się ruch mistyczno-duchowo-żydowski, najpiękniejszy kwiat religijności żydowskiej - chasydyzm. Cadyk to cudotwórca, wielki autorytet duchowy i moralny dla Żydów, dlatego tak jego powstać jest dla nas ważna - wyjaśnia nasz rozmówca. Cadykowie byli autorytetem moralnym, duchowym, doradzali rządzącym, chłopom, udzielali błogosławieństw.

Przodkowie rozwadowskiego cadyka żyjący w Nowym Jorku chcą odnalezienia i należytego uczczenia. Ruszyła już machina urzędnicza. Fundacja Dziedzictwa Światowego jest obecnie w kontakcie i kompletuje dokumenty w celu porozumienia się w sprawie cmentarza z władzami PKP.

- Cmentarz jest bardzo ważny, ale są też inne punkty, na przykład miejsce po istniejącej synagodze - dodaje Symcha Keller. Jednocześnie zapewnia lokalną społeczność, aby nie kierowali się kłamstwem jakie jest powtarzane w stosunku do Żydów, że „wrócą i zabiorą”. - Nie wrócimy i nie zabierzemy. Zależy nam na budowaniu wspólnoty, poznaniu, otwarciu się na wzajemną kulturę. Chodzi tylko o zwykłą, ludzką uczciwość i pamięć o tych ludziach bo to część naszej historii od której nie uciekniemy - mówi Keller.

Na nasze pytanie, na czym wzajemne poznawanie się miałoby polegać, słyszymy, że fundacja z którą współpracuje, chciałaby się dać poznać od jak najlepszej strony. Są w stanie cyklicznie organizować dzień lub dni społeczności żydowskiej, podczas których będzie możliwość uczestniczenia w koncertach, w poznawaniu żydowskiej kuchni, kultury a wszystko to w atmosferze radości i dobrej zabawy. Podobne wydarzenia odbywają się już w innych częściach Polski, na przykład Grodzisku Mazowieckim, Siedliszczu, Pabianicach, ciesząc się ogromnym zainteresowaniem wśród mieszkańców.

Być może byłaby to promocyjna szansa dla samego Rozwadowa, gdzie jego serce, Rynek Główny przechodzi rewitalizację a miasto szuka pomysłu na ożywienie turystycznego ruchu.

W ślad za "Wirtualny sztetl" w Rozwadowie w 1696 roku Żydzi posiadali przykahałek. W 1939 roku w Rozwadowie mieszkało już około 2 tys. Żydów. 24 września 1939 r. Niemcy zajęli miasto, a już 2 października nakazali, aby Żydzi w ciągu 24 godzin przeszli na drugą stronę Sanu do strefy sowieckiej. We wrześniu 1940 roku legalnie mieszkało tu tylko około 400 osób narodowości żydowskiej.