Bandyci pod bronią

Strzał obudził mieszkańców bloku w centrum Kielc niespełna tydzień temu. Ranny w udo został 39-letni mężczyzna. Z bronią w ręce bandyci kilka dni temu napadli na sklep w Sandomierzu. Dwa strzały śmiertelnie raniły mężczyznę w Busku Zdroju. Niedawno dwaj mieszkańcy Skarżyska zostali postrzeleni nocą w swoim mieście. Co się dzieje, że w naszym województwie znów broń jest tak często w użytku?

Powód do zaniepokojenia chyba jest. W całym ubiegłym roku świętokrzyska policja odnotowała 90 rozbojów z udziałem broni lub innych niebezpiecznych narzędzi - tu chodzi między innymi o atrapy, których przecież nie sposób w chwili zagrożenia odróżnić od prawdziwych pistoletów, a także o noże. W ciągu dziesięciu miesięcy tego roku takich zdarzeń już było 95 - o blisko 30 więcej niż w analogicznych okresie 2003 roku!

- Przestępcy działają brutalniej i tak jest niestety nie tylko u nas - opowiada podinspektor Andrzej Sierzputowski, szef świętokrzyskich służb kryminalnych. - Bandyci zakładają, że jeśli postraszą swoją ofiarę pistoletem, ta nie będzie się bronić i wyda wszystko, czego oni chcą. Ale trzeba rozróżnić dwie sprawy dotyczące zdarzeń z bronią: strzały w naszym województwie nie padały przy okazji rozbojów - zwykłych bandyckich napadów, gdzie przestępcy rabują. Słychać je było najczęściej wtedy, gdy dochodziło do rozmaitych porachunków, a ofiara znakomicie wiedziała, kto i po co do niej strzelał.

Wyrównanie rachunków

Faktycznie, z tym argumentem zgodzić się można. Weźmy ostatnią historię, z ubiegłego tygodnia, z bloku w centrum Kielc. Tam nocą z soboty na niedzielę postrzelony w udo został 39-letni mężczyzna. Ponieważ do zajścia doszło na klatce schodowej, a ani ranny, ani lokatorzy nie bardzo mieli ochotę odpowiadać na policyjne pytania, mundurowi bardzo wstępnie założyli, że być może strzelec czekał tu na swoją ofiarę. Jednego byli pewni - nie była przypadkowa. Pozostawała wciąż otwarta kwestia, czy strzał to jakiś rodzaj porachunków, czy też zemsty. Nie mieli wątpliwości co do kolejnej rzeczy - ofiara musiała znać napastnika. Teraz, po tygodniu, w sprawie wiadomo już nieco więcej. Ewentualność porachunków przestępczych wykluczono, bardziej chodzi o powiązania rodzinno-towarzyskie. Wedle jednej z zakładanych wersji, ktoś 39-latka chciał przywołać do porządku, bo nie podobało mu się jego zachowanie wobec żony. Czy to prawda, okaże się zapewne w ciągu najbliższych dni.

Inna historia, także z postrzałem. Jedna z dzielnic Kielc, późne majowe popołudnie. Szkoła. Padały strzały, z budynku wybiegł zakrwawiony, 27-letni mężczyzna. Mówił, że ktoś próbował go zabić. Policjanci na miejscu zatrzymali dyrektora placówki. Przyznał, że to on strzelał. Dlaczego? Też rodzaj wyrównania rachunków. Był tamtemu winien pieniądze, nie miał z czego oddać. Mówił, że chciał go tylko nastraszyć. Ale strzelał także wtedy, gdy 27-latek musiał być już bardzo wystraszony, skoro leżał ranny na ziemi. Ciekawostką jest fakt, że strzelający dyrektor miał broń legalnie. Zresztą, nie jest odosobniony. W województwie świętokrzyskim wydano prawie 8,5 tysiąca pozwoleń na broń osobom fizycznym. Przede wszystkim na broń myśliwską i gazową, ale także na około 100 pistoletów.

- Z tym, że ta broń jest pod kontrolą i ogromnie rzadko zdarza się, by ktoś użył jej do popełnienia przestępstwa - mówią policjanci. - Przestępcy oznakowanej broni nie lubią, bo tę łatwo namierzyć - figuruje u nas, wiemy kto jest jej posiadaczem.

Chyba że posiadacz broń... straci. Rocznie w Polsce ginie jej około 500 sztuk. Gdzie trafia? Wiadomo, do półświatka.

Kto tu rządzi?

Właśnie z takiej niezarejestrowanej broni padły zapewne inne strzały, za którymi też - choć tego dotychczas dowieść nie zdołano - stały porachunki. Chodzi o wrześniową strzelaninę w centrum Skarżyska-Kamiennej. Tutaj, w środku nocy, na ławce spoczywali sobie trzej młodzi ludzie. Dwa strzały, które padły znikąd, trafiły dwóch z nich. Jeden oberwał w udo, drugi w łydkę, obaj stosunkowo niegroźnie. Co ciekawe, ofiary bandyty, który do nich strzelał, ani myślały pójść z tym na policję. Postrzeleni wezwali pogotowie, a to zawiadomiło komendę. Obaj mężczyźni w ogóle na konwersację z przedstawicielami władzy nie mieli ochoty, a że noc była ciemna, nie widzieli, kto do nich strzelał, ani oczywiście nie mieli bladego pojęcia czemu.

- Wiedzą kto i wiedzą czemu, dlatego milczą - mówili policjanci. - Ten ktoś, kto pociągnął za spust, wcale nie miał zamiaru zabić. Chciał ich nastraszyć albo im o czymś przypomnieć. Na przykład o zwrocie długo. To wiedzą już tylko oni. A może po prostu ktoś im pokazywał, kto rządzi w Skarżysku?

Taka historia - walka o wpływy z użyciem broni - przecież wcale nie tak dawno temu już rozegrała się w Świętokrzyskiem. Dokładniej w Kielcach, w samym centrum miasta, przed dworcem kolejowym. Dwa lata temu, w letnią noc ktoś strzelał tu z przejeżdżającego samochodu. Dwie kule ugodziły 23-letniego kielczanina w udo i klatkę piersiową. Napastnicy odjechali, taksówkarze wezwali pogotowie do rannego, a dopiero szpital zawiadomił o wszystkim policję. Operacyjni zatrzymali cztery osoby, które ich zdaniem były w to zamieszane, a prokurator potem posadził całą czwórkę na ławie oskarżonych.

W toku śledztwa ustalono, że trzej młodzi mężczyźni od jakiegoś czasu czerpali korzyści z uprawiania nierządu przez kilka młodych dziewczyn. Te najpierw mieszkały w Skarżysku-Kamiennej, w wynajmowanym mieszkaniu i tam się sprzedawały, potem stawały przy drogach, zwłaszcza w Barczy i tu kusiły wdziękami kierowców, potem przeniosły się do Kielc. Jak potem zeznały, płaciły mężczyznom za ochronę połowę swoich zarobków. Aż pewnego dnia do jednej z nich do mieszkania przyszedł 23-latek (późniejsza postrzelona ofiara). Chłopak - jak napisano w akcie oskarżenia - wraz z bratem i kilkoma innymi mężczyznami prowadził na terenie Kielc agencje towarzyskie, konkurujące z agencjami należącymi do oskarżonych. Tego dnia od dziewczyny zażądał ponoć, by mu zapłaciła, jeśli dalej chce "pracować". Przestraszona prostytutka zadzwoniła do swoich opiekunów, a ci - zdaniem śledczych - wzięli broń i pojechali szukać 23-latka. Znaleźli go właśnie przed dworcem w Kielcach. Chcieli, by wsiadł do ich samochodu, a gdy odmówił, jeden z mężczyzn - zdaniem prokuratury - strzelił trzy albo cztery razy. Dwie kule trafiły 23-latka. Czy snajper pokazał, kto tu rządzi, trudno powiedzieć, bo rządy zza krat nikomu nie wychodzą najlepiej.

Prawdziwa, gazowa albo atrapa

Drugą kategorią zdarzeń, w której broń gra główną rolę, choć nie padają z niej strzały, są napady z jej użyciem. Często nie wiadomo zresztą, czy to faktycznie broń ostra, czy też atrapa albo pistolet gazowy. Przerażone ofiary nie są w stanie tego określić, dlatego policjanci później piszą w meldunkach, że przestępcy mieli "przedmiot przypominający broń". O tym, iż bandyci mieli atrapę, nie pistolet, przekonali się w ubiegłym roku kieleccy policjanci, gdy napastników schwytali. Chodziło o napad na dom pod miastem. Weszło do niego dwóch ludzi, jeden z nich trzymał pistolet. Przystawił go do głowy 17-letniej dziewczynie i zażądał informacji o tym, gdzie jest jej 20-letni brat. Kiedy nastolatka nie chciała powiedzieć, zagroził, że skrzywdzi jej 13-letniego brata. Potem w mieszkaniu jednego z podejrzanych policjanci znaleźli "broń" użytą podczas napadu. Okazała się atrapą, do złudzenia przypominającą pistolet "walther".

Nie wiadomo natomiast, czym się posłużyli bandyci kilka dni temu w Sandomierzu. Tam pół godziny przed zamknięciem sklepu z artykułami gospodarstwa domowego i sprzętem elektronicznym zatrzymał się samochód - ciemny "mercedes", pewnie kradziony gdzieś na Mazowszu. W aucie został mężczyzna, trzej inni wysiedli. Na twarzach mieli kominiarki, jeden trzymał pistolet. Pracownikom sklepu kazali się położyć na podłodze, a potem brali to, co znajdowało się w gablotach. Rzeczy warte tysiące złotych. Napad trwał ledwie kilka minut, nikt nie zareagował, nikt nie próbował powstrzymać bandytów.

- I dobrze - mówią policjanci, choć bandytów jeszcze nie mają. - Nie wiadomo, czy zdesperowani napastnicy nie zaczęliby wtedy strzelać. Kiedy do sklepu jubilerskiego w centrum Kielc wpadli w ubiegłym roku mężczyźni z długą bronią w rękach, też nikt nie zareagował. Gdyby tamte ekspedientki próbowały stawiać opór, jak nic doszłoby do rozlewu krwi. Potem, gdy już zatrzymaliśmy podejrzanych o tamten napad, okazało się, że są członkami bardzo niebezpiecznej grupy, gotowej na wszystko. Strzały nie padły, pewnie tylko dzięki przytomności tych przerażonych dziewczyn.

Ale i ci w Sandomierzu nie zaczęli strzelać. Musieli się spieszyć. Wiedzieli, że i policja, i ochrona mogą się pojawić na miejscu lada moment. Przecież raz już tak było w tym samym sklepie. Dwa tygodnie wcześniej ktoś się do niego włamał nocą. Ukradł to, co znajdowało się wystawie i uciekł. Policjanci i ochroniarze przyjechali szybko. A może tamto włamanie właśnie po to było? Żeby sprawdzić, czy system alarmowy działa, a panowie w mundurach na niego zareagują?

Źródła nie wysychają

Czego użyli bandyci - broni gazowej, ostrej czy też po prostu atrapy - wiadomo wtedy, gdy strzały jednak padną. Tak jak kilka tygodni temu w Busku Zdroju czy we wrześniu w Kielcach. Broń była ostra, zginęli ludzie. Kto ich zabił, nie wiadomo. Skąd miał broń? Też zagadka.

- Grupy przestępcze zaopatrują się w broń na kilka sposobów - opowiadają policjanci. Wskazują kilka źródeł, jak się okazuje nie wysychających. Jej cześć jest przemycana ze Stanów Zjednoczonych i Niemiec. Źródło drugie to produkcja domorosłych twórców, czyli przerabianie pistoletów gazowych na broń ostrą. Nielegalna broń ma pochodzić także z produkujących ją zakładów, skąd kradzione są części służące potem do składania "spluw". O ciemnej liczbie nielegalnej broni mówi się w przypadku tej wywodzącej się z rozwiązanych jednostek armii radzieckiej. Znaczna część nielegalnego oręża to wciąż jeszcze pokłosie II wojny światowej. I ostatnie źródło - zwyczajne kradzieże, czyli pozbawianie broni osób, które posiadają ją legalnie albo włamania do instytucji, gdzie można jej się spodziewać.

- Ale sam fakt, że jakaś grupa faktycznie posługuje się bronią palną, już jest dla nas sygnałem, z kim mamy do czynienia - wyjaśnia oficer operacyjny świętokrzyskich służb kryminalnych. - Jeśli w grę wchodzi pojedynczy pistolet gdzieś komuś ukradziony, to właściwie jeszcze pół biedy. Znacznie gorzej, gdy grupa z naszego terenu dysponuje kilkoma jednostkami, bo to znak, że musi współpracować z przestępcami o wiele poważniejszego pokroju. Byle złodziej nie kupi na bazarach "kałasznikowa". Trzeba wiedzieć gdzie i kogo pytać, no i oczywiście "sprzedawcy" nie handlują z ludźmi, których nie znają. Więc jeśli w Świętokrzyskiem pojawia się grupa dysponująca bronią - i to nie starociami z czasów wojny - zawsze przyglądamy się jej wyjątkowo uważnie, bo niechybnie ma powiązania z gangami, o działalności których centralne media informują na pierwszych stronach.

Arsenały odebrane

Styczeń 1999 roku. Świętokrzyscy policjanci rozbijają dużą grupę przestępczą trudniącą się handlem bronią i materiałami wybuchowymi, zatrzymują 11 mężczyzn, siedmiu z nich trafia za kraty. Policja przejmuje z rąk przestępców 21 sztuk broni, 20 kilogramów materiałów wybuchowych, 150 zapalników i kilkaset sztuk amunicji.
Kwiecień 2000 roku. Kilkanaście sztuk broni - między innymi strzelbę, francuską i radziecką dubeltówkę, dwa sztucery, kilka pistoletów samodziałowych (w tym dwa maszynowe), rewolwer, broń gazową i około 300 kilogramów amunicji - policjanci znajdują na terenie posesji 49-letniego mężczyzny koło Końskich. Człowiek zostaje skazany na pobyt w odosobnieniu, ale trafia tam dopiero w październiku 2004 roku.
Listopad 2000 roku. W Złotej Wodzie w policyjną zasadzkę wpada ośmiu mężczyzn, mają przy sobie pół kilograma amfetaminy, około 300 zapalników i pieniądze. To dopiero początek, bo śledczy twierdzą, że podejrzani za 2600 złotych sprzedali pistolet P-83 wraz z 15 sztukami amunicji oraz strzelbę gładkolufową "omega" i 50 naboi. Za trzy tysiące zbyli 101 zapalników elektrycznych, natomiast swoim kontrahentom oferowali - jak ustalono w toku śledztwa - broń pochodzącą z radomskiego "Łucznika", pistolety CZ i "glock", plastyczny materiał wybuchowy.
Marzec 2003 roku. W Starachowicach wpadają ludzie podejrzani o udział w grupie przestępczej. Część z nich nazywana jest potem mianem "kolekcjonerów", bo zdaniem policji trudnili się handlem bronią. Prokuratura na ławie oskarżonych sadza dziesięć osób z województw świętokrzyskiego i mazowieckiego. Prokurator ustala, że kupowali i sprzedawali pistolety i karabiny, głównie pochodzące z czasów II wojny światowej. Pistolety VIS, "parabellum", TT, karabiny "mauser". Ceny wahały się od kilku-set do 1800 złotych. Broń przejęto, gdy policjanci pod przykry-ciem przeprowadzali jej kontrolowany zakup.
Sierpień 2003 roku. W tragicznych okolicznościach policjanci znajdują arsenał w domu mieszkańca Małogoszcza. Przyjeżdżają, gdy dochodzi do eksplozji, a właściciel umiera na skutek odniesionych ran. Mundurowi znajdują między innymi 32 pociski artyleryjskie różnych kalibrów, 31 zapalników, dwa granaty moździerzowe i trzy wyrzutnie, trzy granaty bojowe F1, prawie trzysta sztuk amunicji, karabin maszynowy "maxim", pistolet "parabellum", kilka rewolwerów, kilka karabinów, między innymi "mosin", a także broń białą - szable i bagnety.

Strzały znikąd

Nie wiadomo do dziś, kto we wrześniu 1991 roku, w Cedzynie koło Kielc zastrzelił troje Ukraińców - dwóch mężczyzn i kobietę. Nie złapano zabójcy, który działał w lipcu 1998 roku, też w Cedzynie i zastrzelił dwóch młodych mężczyzn.
Nie rozwiązano również zagadki innych strzałów z 1999 roku. Wówczas w kwietniu, w podkieleckim Niestachowie od kul wystrzelonych z "parabellum" kaliber 9 milimetrów zginął 32-letni kierowca tamtejszej firmy. Dwa miesiące później w Krajnie koło Kielc z tej samej broni zastrzelona została 39-letnia dyrektorka tego samego przedsiębiorstwa.
Na razie nie wiadomo, kto w czerwcu ubiegłego roku zastrzelił współwłaściciela dyskoteki w Stąporkowie, ani kto we wrześniu 2004 roku oddał pięć strzałów, śmiertelnie raniąc kielczanina przed jego blokiem. Nie ma też zabójcy z Buska Zdroju, który kilka tygodni temu zastrzelił tam właściciela kantoru.

Jak się bronić?

Jak się zachować, gdy ktoś grozi nam bronią i zażąda wykonywania swoich poleceń, zapytaliśmy Elżbietę Różańską-Komorowicz, rzecznika prasowego świętokrzyskiej policji: - Jest takie powiedzenie "lepszy bierny świadek niż martwy bohater" i to prawda. Gdy widzimy wycelowany w siebie pisto-let, po prostu wykonujemy polecenia napastnika. Nie ma nic cenniejszego niż życie. Nie ma sensu igrać ze śmiercią, żeby ocalić pieniądze, portfel czy samochód. Robimy to, co nam ka-że, w miarę możliwości z opóźnieniem, by mieć czas przyjrzeć się napastnikowi. Skoncentrujmy się na zapamiętaniu jak naj-większej liczby szczegółów - wyglądu, ubioru, zachowania, cech charakterystycznych. Jeżeli napad jest w zamkniętym po-mieszczeniu, ważne także, gdzie przestępca stał i czego doty-kał. Kiedy już odchodzi, nie próbujmy mu przeszkadzać, za-trzymywać. Zamiast tego zapamiętajmy, w którym kierunku uciekał i jakim środkiem lokomocji. Dzięki temu napadnięty, choć straci kosztowności, ocali życie, ale za to może się bardzo przyczynić do zatrzymania swego prześladowcy.