CYPR. Ślady dawnych kultur

[galeria_glowna]
Znajduję się na terenie stanowiących dziś muzeum wykopalisk Kourionu, antycznego Curium. W miejscu, w którym w dalekiej przeszłości znajdowało się jedno z najstarszych miast na wyspie, ważny ośrodek polityczny, gospodarczy i religijny. A ludzie żyli już w epoce brązu.

10.000 lat cywilizacji

Cypr należy do państw z tradycjami najstarszych cywilizacji na naszym globie. Na podstawie wykopalisk ma metrykę sięgającą 10.000 lat wstecz. Pierwsi przybysze pojawili się na tej wyspie nazywanej w czasach antycznych Aeria, Amatbusia, Aspelia, Alaszija, Makaria i ostatecznie tak jak obecnie, już w epoce kamiennej. Położona na skrzyżowaniu ważnych szlaków morskich wschodniej części Morza Śródziemnego, od niepamiętnych czasów budziła zainteresowanie różnych ludów i ówczesnych potęg. Zwłaszcza od epoki brązu, gdy okazało się, że ma bogate złoża podstawowej wówczas kopaliny - miedzi.

Cypryjczycy twierdzą i najprawdopodobniej mają rację, że to od nazwy ich wyspy pochodzi łacińska nazwa tego metalu - cuprum. To zainteresowanie starożytnych i pozostawione przez nich budowle i ich ruiny powoduje, że współczesna Wyspa Afrodyty, jak także jest nazywana od imienia tej greckiej bogini, której była miejscem kultu, stanowi ogromne muzeum pod otwartym niebem. Z mozaiką antycznych i średniowiecznych kultur. Przed wiekami przybywali na nią pielgrzymi z różnych zakątków Środziemnomorza aby oddać hołd bogini miłości i uczestniczyć w poświęconych jej obchodach.

Echa tamtych świąt zachowały się w lokalnej kulturze, pomimo upływu niemal 20 wieków od pojawienia się na niej chrześcijaństwa. Apostołowie Paweł i Barnaba krzewili tu nowy kult monoteistyczny już w roku 45 n.e. Wyspa zaś stała się pierwszym regionem świata w którym sprawowano władzę chrześcijańską. A jednak coroczny Festiwal Kwiatów - Anthestiria nawiązuje, zdaniem znawców, do obchodów poświęconych Afrodycie. Najważniejszej, ale nie jedynej czczonej tu antycznej bogini. Znaczący był również np. kult Apollona. Zachowały się więc ślady poświęconych im świątyń oraz budowli z epoki hellenistycznej, rzymskiej i bizantyjskiej.

Założyciel: trojańczyk Agapenor

Pozostałości po antycznych mieszkańcach znajdują się w różnych miejscach wyspy. Pisałem już o Palea Pafos - Starym Pafos na południowym zachodzie. W czasach antycznych istniało tam potężne, najstarsze na Cyprze miasto - państwo założone według przekazów przez jednego z bohaterów wojny trojańskiej Agapenora. Pod koniec epoki brązu, w XII w p.n.e., powstało tam wielkie centrum religijne poświęcone kultowi Afrodyty. Dziś jest w tym miejscu wioska Kouklia położona 14 km. na wschód od współczesnego Pafos. Zachowały się w niej fundamenty i resztki ruin tamtego sanktuarium przyciągającego przez wieki tłumy pielgrzymów.

W Kato Pafos, stolicy Cypru w czasach egipskich, hellenistycznych i rzymskich, a dziś parku archeologicznym na liście UNESCO, w nadmorskiej części Pafos oglądać można - pisałem o tym niedawno - m.in. wspaniałe mozaiki podłogowe bogatych antycznych willi. W pobliżu Pafos zwiedzałem również wspaniałą nekropolię z systemem jaskiń i skalnych grobów z epoki hellenistycznej oraz rzymskiej od III w p.n.e. do III n.e., nazywaną Grobami Królewskimi. Na wschód od Limassol, na wysokim kamiennym wzgórzu, są ruiny antycznego miasta Amathous założonego nie później niż w VIII w p.n.e.

W północnej części obecnej Larnaki znajduje się muzeum - wykopaliska antycznego miasta Kition z udokumentowaną metryką od XII w p.n.e. Chociaż według tradycji miał je założyć już Kitim, wnuk biblijnego Noego. Tamassos w środkowym Cyprze założył wg. przekazów Trakofryges z Azji Mniejszej około 4000 roku p.n.e. Później, około 2500 roku p.n.e. odkryto koło niego bogate złoża miedzi. Miasto stało się ważnym ośrodkiem antycznym, o którym Homer wspomina w Odysei. Prace archeologiczne, podczas których odkryto m.in. podziemne groby królewskie z VII w p.n.e., rozpoczęte w 1890 roku trwają nadal.

Afrodyta i Apollon Hylates

To tylko przykłady. Ciekawe antyczne ruiny, zwłaszcza rzymskiej Salaminy (Salamis), zachowały się również w północnej części wyspy okupowanej od 1974 roku przez wojska tureckie. Oprócz kultu Afrodyty, na Cyprze szczególnie czczony był inny antyczny bóg Apollin Hylates - Bóg Słońca. W odległości 3 km od Kourionu, kilkanaście kilometrów na zachód od Limassol zachowały się ruiny jego sanktuarium, do którego pielgrzymi przybywali od VIII w p.n.e. do IV w. n.e. Zaś Kourion, antyczne Curium, było jednym z najstarszych miast na wyspie oraz ważnym centrum kulturalnym, politycznym i - ze względu na to sanktuarium - także religijnym. Obecnie jego ruiny stanowią spore muzeum pod otwartym niebem położone na wysokiej, około 100-metrowej klifowej skarpie z piękną panoramą morza.

Miasto to założyli między XIV i XII w p.n.e. greccy Achajowie z Argos na Peloponezie. Chociaż teren ten ludzie zamieszkiwali już w epoce brązu, a przed Achajami osiedlali się Mykeńczycy i Dorowie. Później, w czasach Ptolemeuszy i Rzymian, było ono ważnym centrum politycznym i gospodarczym tego regionu wyspy. Zniszczyły je dwa wielkie trzęsienia ziemi w IV n.e. Na jego gruzach zbudowano nowe miasto, ale nie odzyskało ono już poprzedniego znaczenia. Uległo zniszczeniu podczas najazdów arabskich w VI i VII wieku.

Zachowały się jednak ruiny będące celem licznych wycieczek. Największym tu obiektem jest, częściowo zrekonstruowany, amfiteatr. Zbudowany został przez Greków prawdopodobnie w II w. p.n.e., a następnie rozbudowany przez Rzymian, w niecce na zboczu wzgórza. Ma doskonałą akustykę, a z jego kamiennych ław, a zwłaszcza z korony, roztacza się piękny widok na morze i okolicę. Obok amfiteatru są, częściowo nakryte dachem, ruiny łaźni. Stanowią one część wzniesionego w IV w. Domu Eustoliosa. Było w nim około 30 pokoi, dziedziniec kolumnowy oraz liczne mozaiki podłogowe. Na jednej z nich, przy wejściu, znajduje się grecki napis "Wejdź i przynieś szczęście temu domu".

Kourion i okolice

Są to dwa najciekawsze obiekty zespołu wykopalisk Kourionu. Warto jednak zobaczyć również sąsiadujące z amfiteatrem od strony zachodniej Nimfeum - kamienne fontanny w pobliżu łaźni miejskich i rzymską agorę. Jak również baptysterium i pałac biskupi usytuowane obok ruin trzynawowej, wczesnochrześcijańskiej bazyliki z V wieku. Zbudowano ją na ruinach świątyni pogańskiej, zniszczona została przez Arabów. Na krańcu tych wykopalisk znajdują się ruiny antycznych domów mieszkalnych. Ich nazwy: Dom Achillesa, Dom Gladiatorów pochodzą od tematów mozaik z IV wieku znajdujących się na ich posadzkach.

Na zachód od Kourionu, przy drodze do Pafos, zachowały się jeszcze ruiny stadionu z II wieku oraz akweduktu, który zaopatrywał miasto w wodę. Tak więc również miłośnicy starożytności mają co oglądać na Wyspie Afrodyty. Warto je, podobnie jak i inne, późniejsze zabytki Cypru, zwiedzać także w trakcie pobytów na nim tylko w celach wypoczynkowych. Ze śródziemnomorskich plaż nie jest do nich daleko. Nierzadko wystarczy trochę dłuższy spacer…