Dzień dialogu w Sandomierzu

Obchody rozpoczęło spotkanie w Zamku Kazimierzowskim z udziałem między innymi naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha oraz ambasadora Izraela Zvi Rav Ner’a.

Dyplomata podkreślił, że takie wydarzenia jak Dzień Judaizmu to okazja do podtrzymywania dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, ale również do edukacji oraz przeciwdziałania braku tolerancji i ksenofobii.
- Żydzi byli obecni w Sandomierzu już od czasów średniowiecza i wespół z katolickimi mieszkańcami miasta budowali jego duchowe i materialne bogactwo. Ogólny bilans wzajemnych relacji wydaje się być pozytywny, chociaż nie sposób przemilczeć konfliktów i napięć, jakie miały miejsce w przeszłości - przyznał biskup Krzysztof Nitkiewicz.

Hierarcha, mówiąc o czasach II wojny światowej, przywołał postać biskupa sandomierskiego Jana Kantego Lorka, który ratował Żydów. Biskup Nitkiewicz wyraził nadzieję, że Dzień Judaizmu nie tylko ożywił dialog chrześcijańsko-żydowski, ale również zaowocuje nowymi kontaktami między przedstawicielami obu społeczności, szczególnie między młodymi.

Michael Schudrich stwierdził, że stosunki chrześcijańsko-żydowskie nigdy nie były tak dobre jak obecnie. Dodał, że jest to w dużej mierze zasługa Papieża Jana Pawła II.

- Mamy wspólne korzenie. Łączy nas Stary Testament, nad którym pochylają się i Żydzi i katolicy. Dzielą nas uprzedzenia, po jednej i po drugiej stronie, które narosły przez 2 tysiące lat historii, niekiedy tej wspólnej, gdy - tak jak w Polsce - żyli obok siebie Żydzi i katolicy. Sąsiedztwo często niesie różne problemy wzajemnych relacji. Dzisiaj już dojrzeliśmy do tego, by eliminować to, co dzieli, a budować wspólnoty na tym, co łączy - powiedział biskup Mieczysław Cisło, przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem Konferencji Episkopatu Polski.

Burmistrz Sandomierza Jerzy Borowski nawiązując do sandomierskiej historii chrześcijańsko-żydowskiej powiedział, że ta wspólna przeszłość "chodziła lepszymi i gorszymi drogami". Ważne jest, jak stwierdził, by umieć sobie wzajemnie wybaczyć i obecnie budować dobre relacje.
W czasie spotkania w zamku profesor Waldemar Kowalski z Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach wygłosił wykład na temat: "Polacy i Żydzi w Sandomierzu, czyli o potrzebie wspominania przeszłości".

W Muzeum Diecezjalnym odbył się panel dyskusyjny z udziałem: profesor Moniki Adamczyk-Garbowskiej z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, profesor Magdy Teter z Wesleyan University w Stanach Zjednoczonych, Michaela Schudricha, biskupa Mieczysława Cisło i profesora Jana Grosfelda z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Podczas spotkania odbyła się promocja książki "Stosunki chrześcijańsko-żydowskie w historii, sztuce i pamięci. Europejski kontekst dzieł w Katedrze Sandomierskiej", która jest owocem ubiegłorocznego spotkania naukowego w Sandomierzu.

Po prezentacji otwarte zostały wystawy w piwnicy Domu Długosza: prac Hanny Kossowskiej "Wypiski z niepamięci" oraz fotografii "Ślady pamięci - sandomierska wspólnota żydowska".
Częścią obchodów była modlitwa. Najpierw uczestnicy modlili się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Suchej za zmarłych i pomordowanych Żydów w czasie Holocaustu. Po południu biskup Krzysztof Nitkiewicz przewodniczył nabożeństwu Słowa Bożego w bazylice katedralnej.

- Po wielu wiekach separacji i wrogości, po obu stronach, Kościół odkrył na nowo ten szczególny rodzaj bliskości z Żydami. Dlatego prowadzony dialog nie wynika z politycznej poprawności wobec Żydów czy z ignorancji, lecz z pełniejszego zrozumienia własnej tożsamości chrześcijańskiej, z pełniejszego odczytania Ewangelii i naśladowania Chrystusa - podkreślał w homilii biskup Mieczysław Cisło.
Hierarcha zaznaczył również, że Dzień Judaizmu jest elementem przygotowań do obchodów 50. rocznicy soborowej deklaracji otwierającej Kościół na dialog z judaizmem.

Na zakończenie obchodów w Domu Katolickim wystawiony został spektakl "Josela Rakowera rozmowa z Bogiem" autorstwa Zvi Kolitz’a w przekładzie Artura Kucia.
Czwartkowe obchody poprzedziły liczne wydarzenia - wystawy, spotkania, prelekcje w Muzeum Okręgowym i Collegium Gostomianum, a także warsztaty dla uczniów, spektakle i koncerty.
Dzień Judaizmu w Kościele katolickim jest jedną z inicjatyw Episkopatu Polski. Został ustanowiony w 1997 roku. Jego celem jest rozwój dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, a także modlitwa i refleksja nad związkami obu religii.

Żydzi zamieszkiwali Sandomierz prawdopodobnie już od XIII wieku. Zajmowali się głównie handlem, rzemiosłem i pożyczaniem pieniędzy. Od początku XVII wieku zaczęły pojawiać się oskarżenia wysuwane przeciwko miejscowym starozakonnym o działania szkodzące religii chrześcijańskiej, te najpoważniejsze dotyczyły mordów rytualnych. Kulminacją oskarżeń były procesy i wyroki śmierci dla Żydów (do wydarzeń tych nawiązuje kontrowersyjny obraz znajdujący się w katedrze).

Jak mówił profesor Władysław Kowalski z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, w dłuższej perspektywie czasowej zarzuty te posłużyły władzom miasta do częściowego ograniczania ludności żydowskiej w Sandomierzu i ograniczania ich aktywności gospodarczej. Liczba ludności żydowskiej wzrosła w czasie zaborów, na początku XX wieku stanowiła ona 54 procent ogółu mieszkańców. Po zajęciu Sandomierza w 1939 roku Niemcy zorganizowali pogrom ludności żydowskiej. W czerwcu 1942 roku utworzyli getto, które zostało zlikwidowane w styczniu następnego roku.