Gruźlica i choroby płuc atakują podstępnie. Jak się przed nimi bronić, mówi dyrektor szpitala w Czerwonej Górze Youssef Sleiman

W pierwszej dekadzie grudnia obchodziliśmy Światowy Dzień Walki z Gruźlicą i Chorobami Płuc. Jakie są najczęściej występujące w społeczeństwie choroby płuc?

Jeśli chodzi o układ oddechowy – POCHP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc. Jej występowanie związane jest z paleniem papierosów oraz zanieczyszczeniem powietrza. Szacuje się, że na POCHP choruje 4 mln osób, natomiast 2 mln osób posiada rozpoznanie POCHP.

Kolejna choroba układu oddechowego to astma oskrzelowa, choroba alergiczna, która objawia się skurczem oskrzeli. Co ważne, astma nie skraca życia i pozwala normalnie funkcjonować choremu pod warunkiem przyjmowania odpowiednich leków.

Statystyki wskazują, że coraz więcej Polaków choruje na raka płuca…

Tak, rak płuca jest dużym problemem dla pulmonologii. Na ten rodzaj nowotworu rocznie choruje ponad 22 tysiące osób. Liczba pacjentów z rakiem płuca narasta, ponieważ przeżycie jest dłuższe. W przypadku 70 do 80 procent pacjentów do rozpoznania choroby dochodzi w stadium zaawansowanym – takim, który nie pozwala na radykalne leczenie, na zabieg operacyjny w związku z tym pozostaje leczenie systemowe – chemio- i radioterapia. Leczenie systemowe w ostatnich latach dokonało bardzo duży postęp z uwagi na wprowadzenie leczenia molekularnego i immunologicznego raka płuca, co umożliwia spersonalizowanie leczenia u pacjentów dedykowanego konkretnej mutacji w komórkach nowotworowych. Wprowadzenie tego leczenia wydłużyło życie pacjentów. Mediana życia przed wprowadzeniem nowoczesnego leczenia raka płuca wynosiła 1,5 roku, a obecnie część pacjentów z zaawansowanym rakiem płuca przeżywa ponad 5 lat. Sukces medycyny w tym zakresie doprowadził do pogorszenia dostępu do lekarzy z powodu wzrostu liczby pacjentów dłużej żyjących, co wymaga otwierania dodatkowych ośrodków lub zwiększenia działalności obecnych, by zapewnić pacjentom dostęp do szybkiego leczenia.

Jak poważnym problemem jest dziś gruźlica? Bo tę chorobę znamy głównie z książek pisanych w XIX wieku…

Nadal poważnym zjawiskiem zarówno w Polsce, jak i na świecie jest gruźlica. Rocznie ponad milion osób umiera z powodu gruźlicy, a w Polsce choruje około 7 tysięcy osób rocznie. W okresie pandemii covid stwierdzono spadek zachorowań – częściowo z powodu ograniczenia kontaktów międzyludzkich, co zmniejszyło transmisję gruźlicy, ale w większym stopniu z powodu nie zgłaszania się chorych do lekarzy i przez to zmniejszenia wykrywalności. W ubiegłym roku odnotowano wzrost zachorowań w porównaniu do lat pandemii, ale te statystyki w porównaniu do lat przed pandemią, mają tendencję spadkową. Problemem pozostaje gruźlica wielolekooporna. Na ten rodzaj gruźlicy choruje dużo emigrantów ze wschodu, a część z nich nie zgłasza się do leczenia, co może w przyszłości spowodować większy problem poprzez rozprzestrzenianie się tego rodzaju zakażenia trudnego do wyleczenia. Gruźlica wielolekooporna wymaga znacznie dłuższego leczenia i pochłania koszty z uwagi na drogie leki.

W przypadku chorób płuc spektakularne objawy pojawiają się wyjątkowo rzadko. Co powinno nas niepokoić, zwrócić szczególną uwagę?

Poważne objawy, na które należy zwrócić uwagę, to długotrwały kaszel utrzymujący się powyżej miesiąca, krwioplucie, także długotrwała chrypka może świadczyć o zmianach w klatce piersiowej; uczucie duszności, czyli brak powietrza czy w spoczynku, czy przy wysiłku. U palaczy symptomem choroby płuc będzie ponadto zmiana charakteru kaszlu, na przykład kiedy kaszel występujący dotychczas codziennie w godzinach rannych nasila się i pojawia także w innych częściach dnia przy większej ilości wydzieliny. To może być objawem kolejnej choroby płuca lub zaostrzenia POCHP czy przewlekłego zapalenia oskrzeli u palaczy.

Co należy robić w tej sytuacji?

Należy zgłosić się do lekarza POZ w celu wykonania zdjęcia RTG klatki piersiowej. Takie RTG u osoby dorosłej, szczególnie u palaczy należy wykonywać nie rzadziej niż raz na dwa lata z uwagi na to, iż miąższ płuc nie boli, więc zmiany, które są obwodowe w płucach, mogą nie dawać żadnych dolegliwości, mogą się rozwijać w sposób niemy i bez badań radiologicznych nie da się tego wykryć. Osoba, która zgłasza objawy przewlekłe ze strony układu oddechowego, powinna bezwzględnie wykonać RTG klatki piersiowej, a w przypadku duszności – badanie spirometryczne. Te dwa proste badania mogą dać nam informację odnośnie kierunku dalszej diagnostyki u pacjentów. Obecnie jeżeli lekarz POZ stwierdza nieprawidłowości w badaniu RTG, może skierować na badanie tomografii klatki piersiowej. Badanie to w sposób precyzyjny wykrywa wszelkie zmiany w płucach i w przypadku stwierdzenia takich zmian należy pacjenta skierować do poradni pulmonologicznej lub bezpośrednio do szpitala, jeśli wskazuje na to stan pacjenta.

Szpital w Czerwonej Górze specjalizuje się w leczeniu chorób płuc. Jak wygląda ten proces?

Świadczymy kompleksowe leczenie w naszym szpitalu. Pacjenci w zakresie chorób płuc są diagnozowani kompleksowo. Diagnostyka i leczenie obejmuje wszelkie choroby: zakaźne, alergologiczne i nowotworowe. Leczymy również powikłania po covidzie. Od roku leczeni są także pacjenci onkologiczni z rakiem płuca – systemowo. Pacjenci z przewlekłą niewydolnością oddechową leczeni są w warunkach szpitalnych, a z ciężką niewydolnością oddechową wymagającą wentylacji również objęci są leczeniem szpitalnym, domowym oraz w ramach przyszpitalnego Zakładu Opieki Leczniczej. Nasz szpital jest jedynym ośrodkiem w Polsce, który świadczy kompleksowo diagnostykę i leczenie pacjentów z chorobami płuc w ramach leczenia szpitalnego, ambulatoryjnego, domowego i ZOL.

Najskuteczniejszą tarczą ochronną przed wszelkimi chorobami jest profilaktyka. Co możemy zatem robić na co dzień, by uniknąć choroby płuc?

Efekty profilaktyczne są trudne do uzyskania ze względu na narażenie środowiskowe typu smog i zanieczyszczenie powietrza. To czynniki choroby, których trudno unikać, gdyż nie mamy dużego wpływu na nie. Ale to nie oznacza, że jesteśmy bezradni. Należy prowadzić zdrowy tryb życia i szczepić się przeciwko grypie raz w roku. Osoby z przewlekłą chorobą płuc powinny dodatkowo zaszczepić się przeciwko pneumokokom.

Rekomenduję także rzucenie palenia. Należy brać pod uwagę to, że nie tylko palenie tradycyjnych, ale także elektronicznych papierosów jest bardzo szkodliwe, ponieważ powoduje chemiczne zapalenie płuc. Każdy rodzaj palenia jakichkolwiek substancji, nawet promowanych jako zdrowszy substytut nikotyny, jest szkodliwy. Część substancji w e-papierosach nie została przebadana. Nie wiemy, jakie przyniesie konsekwencje po latach użytkowania.

Co do gruźlicy – tu kluczowe jest zdrowe odżywianie i higieniczny tryb życia. Choroba najczęściej występuje u osób niedożywionych, nadużywających alkoholu i papierosów. W przypadku informacji o kontakcie z osobą zakażoną należy wykonać RTG klatki piersiowej, a w przypadku braku zmian u osób z najbliższego kontaktu powtórzyć badanie w ciągu trzech miesięcy.