Rak jelita grubego zabija po cichu. O profilaktyce rozmawiamy z doktor Agnieszką Radowicz-Chil ze Świętokrzyskiego Centrum Onkologii

Pani Doktor, na samym początku proszę powiedzieć, jak często występuje rak jelita grubego.
W Polsce obserwuje się najbardziej dynamiczny wzrost zachorowań na raka jelita grubego w porównaniu z innymi państwami europejskimi. Współczynnik umieralności na ten nowotwór jest u nas o wiele wyższy niż pozostałych krajach Unii Europejskiej. Za sytuację tę w dużej części odpowiada nasz styl życia – stosujemy dietę ubogą w błonnik, a bogatą w tłuszcze nasycone i cukry proste. Jemy zbyt mało warzyw i owoców i dodatkowo unikamy ruchu. To sprzyja częstym zaparciom, które sprawiają, że rakotwórcze produkty przemiany materii działają dłużej na ściany jelita grubego niż przy regularnym rytmie wypróżnień. Ryzyko zachorowania na ten nowotwór znacznie zwiększa również nadużywanie alkoholu i palenie papierosów. W naszym kraju rak jelita grubego należy do najczęściej rozpoznawalnych nowotworów złośliwych. jest trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn i drugim, na który chorują kobiety. Ryzyko rozwoju raka jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem i najczęściej ten nowotwór rozpoznawany jest u osób po 50-60 roku życia. Zdecydowana większość zachorowań, bo prawie 90 procent to zachorowania sporadyczne, związane między innymi z nieprawidłową dietą. W 10 procent przypadków obserwuje się rodzinne występowanie raka jelita grubego.

Jakie są rokowania?
Rak jelita grubego, rozpoznany we wczesnym stadium jest całkowicie wyleczalny. Wczesna wykrywalność tego typu nowotworu ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii. Najlepszym miernikiem wyleczalności nowotworów jest okres 5-letniego przeżycia od postawienia rozpoznania. W przypadku pierwszego stadium po 5 latach będzie żyło nawet 80-90 procent pacjentów. W przypadku trzeciego czy czwartego stadium po 5 latach będzie żyło zaledwie 10-20 procent osób. Rak jelita rozwija się przez kilka lub kilkanaście lat, a jego powstanie poprzedza występowanie zmian przedrakowych w świetle jelita grubego tak zwanych polipów. Zmiany te, nie dające przez wiele lat żadnych objawów, mogą być bezboleśnie usunięte w trakcie kolonoskopii. W Świętokrzyskim Centrum Onkologii wspólnie z fundacją EuropaColon Polska będziemy stale przypominać o konieczności wykonywania badaniach profilaktycznych, takich jak kolonoskopia, które pozwalają zapobiegać rozwojowi tej niezwykle groźnej i częstej w naszym społeczeństwie choroby.

Jakie pierwsze objawy pacjent już może zauważyć?
Objawami, które powinny niepokoić i z którymi pacjent koniecznie musi zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, są bóle brzucha, zwłaszcza te nietypowe, zaburzenia rytmu wypróżnień (na zmianę biegunka oraz zaparcia), ślady krwi w stolcu (gdy nie ma żylaków odbytu), utrata wagi oraz niedokrwistość z niedoboru żelaza. W przypadku występowania takich objawów lekarz w przychodni powinien zlecić kolonoskopię.

Niezbędne jest skierowanie na tego typu badanie?
Do końca 2021 roku w Świętokrzyskim Centrum Onkologii funkcjonował program badań przesiewowych, czyli możliwość wykonania bezpłatnej kolonoskopii u osób bezobjawowych i bez wywiadu rodzinnego. Program skierowany był do pacjentów pomiędzy 50 a 65 rokiem życia lub do pacjentów od 40 roku życia, jeśli w najbliższej rodzinie wystąpił rak jelita grubego. Niestety, obecnie program nie jest kontynuowany i kolonoskopię mają wykonywaną tylko osoby ze skierowaniem.

Ale ludzie wciąż się boją. Pojawia się sporo mitów na temat tego badania.
Kolonoskopia jest bezpiecznym badaniem. Powinno się wykonywać ją profilaktycznie, kiedy jesteśmy zupełnie zdrowi, zanim pojawią się jakiekolwiek objawy. Większość osób w naszym kraju boi się wykonywać tego typu badania, bo ma mylne wyobrażenie na temat jego przebiegu. Po zabiegu znaczna większość przyznaje, że obawy były przesadzone i wynikały po prostu z niewiedzy i zasłyszanych, nieprawdziwych informacji. Oczywiście zdarzają się przypadki, gdy pacjent odczuwa ból przy kolonoskopii, wówczas lekarz nie kontynuuje badania. W Świętokrzyskim Centrum Onkologii będzie można w takich przypadkach wykonać kolonografię, czyli kolonoskopię wirtualną z użyciem tomografu komputerowego Przygotowanie do tego badania podobne jest jak do kolonoskopii. Niestety nie można podczas niego pobrać wycinków czy usunąć polipów.

W Świętokrzyskim Centrum Onkologii jest również program pilotażowy dla pacjentów z rakiem jelita grubego?
Tak. od czerwca 2021 roku w naszym Centrum każdy pacjent z rozpoznanym rakiem jelita grubego objęty jest kompleksową opieką onkologiczną. Jest to tak zwana ścieżka onkologiczna, w której to nie pacjent a pracownicy ochrony zdrowia prowadzą pacjenta przez wszystkie etapy – od pełnej diagnostyki poprzez leczenie aż do procesu wyleczenia i obserwacji. Od czerwca zeszłego roku pilotażem zostało objętych 1200 osób. W umawianiu na terminy badań i termin konsylium onkologicznego pomaga pacjentowi koordynator, z którym pacjent pozostaje w stałym, telefonicznym kontakcie.

Jak to wygląda w praktyce?
Pacjent zgłaszający się do Świętokrzyskiego Centrum Onkologii z rozpoznanym w badaniu histopatologicznym rakiem jelita grubego zostaje objęty kompleksową opieką onkologiczną. W Poradni Chirurgicznej lekarz zleca wszystkie niezbędne badania na przykład tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, USG, PET, a koordynator pomaga w ustaleniu ich terminów. Następnym etapem jest konsylium, w trakcie którego zespół specjalistów, takich jak chirurg onkolog, radioterapeuta, onkolog kliniczny, patolog i radiolog ustalają na podstawie wyników badań i stanu ogólnego pacjenta odpowiednie leczenie. Pacjent może również skorzystać z konsultacji dietetyka, fizjoterapeuty i psychologa onkologicznego. W Świętokrzyskim Centrum Onkologii proponujemy pacjentom leczenie według obowiązujących standardów i wytycznych w zależności od stopnia zaawansowania choroby nowotworowej. Metodami stosowanymi w naszym Centrum, w leczeniu raka jelita grubego są: operacja chirurgiczna, w tym wykonana metodą laparoskopową oraz chemio- i radioterapia. Leczymy nie nowotwór, ale pacjenta chorego na chorobę nowotworową. Po zakończeniu leczenia, przez kilka lat każdy pacjent kontrolowany jest w Poradni Chirurgicznej. Zapraszamy Pacjentów z rozpoznanym rakiem jelita grubego do Świętokrzyskiego Centrum Onkologii, gdzie zapewniamy diagnostykę jak i leczenie na najwyższym, światowym poziomie.