Rozmowa z sandomierskim regionalistą Andrzejem Cebulą: skoro jest gwara góralska, śląska, to dlaczego nie może być sandomierskiej?

Przykłady: morasić - znaczy zniszczyć; potargać, ochmalić – uderzyć; wycnić – stracić, zgubić; zestodiablec - spotęgować; trzynąć – uciec; pałyga to ziemia nieurodzajna, a skudur – szkodnik. W miniony czwartek, Andrzej Cebula zaprezentował w Bibliotece Pedagogicznej, oddział w Sandomierzu drugie, wydanie słownika.

W Bibliotece Pedagogicznej, w Sandomierzu promował Pan II wydanie „Słownika gwary sandomierskiej”. Czym różni się od pierwszego?

To wydanie zostało poprawione o rozszerzone o nowe słowa. Teraz w słowniku jest już 2450 i zwrotów gwary używanej przez dawnych mieszkańców naszej sandomierszczyzny. Jest to gwara, której niestety, ale już dzisiaj nie słyszymy, która została zapomniana. Starsi ludzie tylko szczątkowo jej używają, ale już sporadycznie.

Skąd pomysł, aby tę starą gwarę uwiecznić na kartach słownika?

Jestem zakręcony, wszystko co stare, to szanuję. Zbieram stare widokówki i żelazka. Chcę to zachować dla pokoleń. Dlatego przyszła mi do głowy myśl, że skoro jest gwara góralska, śląska, kaszubska, podlaska, miejska, to dlaczego nie miałoby być gwary sandomierskiej. Okazuje się, że jest. Postanowiłem opisać gwarę sandomierską, bo już tylko garstka starszych mieszkańców naszego regionu w sposób szczątkowy posługuje się gwarą przodków. Gwara staje się coraz mniej zrozumiała dla młodych. Nie powinniśmy się jej wstydzić, ponieważ jest to nasze bogactwo. Być może kiedyś, może choć w części, powróci do naszej codziennej mowy

Gdzie szukał Pan zwrotów i wyrazów, po jakie publikacje sięgał, które opisują sandomierską gwarę?

Nad pierwszym tomem pracowałem siedem miesięcy. Rozmawiałem ze starszymi ludźmi. Wiele słów gwarowych poznałem dzięki sąsiadom i członkom mojej rodziny. Źródłem były również opowiadania Romana Koseły, regionalisty, pisarza i społecznika z Sandomierza. Sięgnąłem także do drugiego tomu dzieł Oskara Kolberga „Sandomierskie” oraz do legend o Ziemi Sandomierskiej.

Czym charakteryzuje się gwara sandomierska?

Ta gawra jest bardzo trudna. Jeśli wyrazów nie przetłumaczymy na język polski, to są niezrozumiałe. Nie dziwię się, że dziś uciekamy od tej gwary, ale też mamy gwarę młodzieżową, bo przecież postęp techniczny idzie do przodu. Tworzą się nowe wyrazy jak MMS czy 3D. Ludzie mojego pokolenia nie znają tego i gubią się.

Proszę przytoczyć kilka przykładów wyrazów z II tomu słownika.

Wyraz łod - jest to wyraz mówiący - od, wyraz lotać czyli latać lub gonić na przykład lotoł jak kot z pęcherzem. Wyraz morasić - znaczy zniszczyć; potargać, ochmalić – uderzyć; wycnić – stracić, zgubić.

TOP 15 miejsc w Świętokrzyskiem widzianych z kosmosu

Tych aut lepiej nie kupujcie. Albo już szukajcie mechanika	Jak zmieniły się gwiazdy na przestrzeni lat? [ZDJĘCIA]
Czy zdałbyś egzamin na prawo jazdy? Rozwiąż test! [10 ZDJĘĆ - QUIZ]	Którzy Polacy piją najwięcej alkoholu? [LISTA ZAWODÓW]
Najseksowniejsze imiona. Zobacz czy jesteś na liście!	Piłeś? Sprawdź, kiedy znów możesz wsiąść za kółko