SŁOWACJA. KOSZYCE - EUROPEJSKA STOLICA KULTURY 2013

To wielokulturowe i wieloetniczne miasto, w którym mieszkały i mieszkają obok dominującej ludności słowackiej także mniejszości narodowe: węgierska, żydowska i romska.
Założone zostało nad rzeką Hornád, przy trakcie handlowym łączącym Węgry - ziemie słowackie przez 10 wieków, aż do 1918 roku wchodziły w skład Królestwa Węgierskiego - z Rusią i Polską. Koszyce były i są ważnym ośrodkiem kulturalnym i gospodarczym - w przeszłości handlowym i rzemieślniczym, współcześnie również przemysłowym, czego ślady w postaci wspaniałej gotyckiej katedry św. Elżbiety i innych budowli, a także świątyń z następnych wieków oraz zabytków architektury świeckiej zachowały się do naszych czasów.

KULTURA I PRZEMYSŁ

W ramach projektu "Miasto Wędrowne" Koszyce zaprezentowały 19 września w Instytucie Słowackim w Warszawie swoją ofertę jako Europejskiej Stolicy Kultury 2013. Wcześniej jego przedstawiciele byli już m.in. w Brukseli, Pradze i Wiedniu. W roku przyszłym odwiedzą Berlin, a Moskwę i Rzym. We Francji i Hiszpanii zorganizowane zostaną Tygodnie Słowackie. Na spotkanie z przedstawicielami polskich mediów przyjechali do Warszawy: Vladimir Beskid - dyrektor artystyczny i Peter Sokol dyrektor marketingu organizacji non profit "Koszyce 2013", Zuzana Pacáková - dramaturg, artystka sztuk wizualnych i realizatorka jednego z programów oraz Anna Hein - szefowa miejskiej organizacji ruchu turystycznego "Košice Turizmus".

NOWA INFRASTRUKTURA

Kosztem 60 mln euro stare koszary wojskowe przekształciły się w Kulturpark. Przebudowana stara pływalnia stała się Halą Sztuki - Kunsthale. Na osiedlach mieszkaniowych powstało dziewięć SPOT’s - centrów kultury. Projekt ESK 2013 koncentruje się m.in. na sztuce współczesnej, wymianie kulturalnej i artystycznej oraz łączeniu gospodarki z kulturą. Stosowane są nowe formy artystyczne w przestrzeni otwartej, w realizacji programów uczestniczą również istniejące placówki kulturalne: teatr, filharmonia, muzea i galerie.

To średniowieczne miasto ma bogate tradycje kultury żydowskiej - w centrum jest 5 synagog, a w ofercie turystycznej m.in. trasa "Żydowskie Koszyce". Nowość stanowi organizowany w lipcu Festiwal Kultury Żydowskiej. Zaś w Mihal Gallery znajduje się zbiór oryginalnych grafik Andy’ego Warhola - artysty amerykańskiego, który miał słowackie korzenie. Inną z propozycji dla gości miasta jest monotematyczne zwiedzanie jego zabytków sakralnych poczynając od katedry św. Elżbiety.

Głównym hasłem ESK 2013 jest "Wspieranie kreatywności" zwłaszcza młodzieży i kultury. 20 września zapoczątkowano realizację nowego projektu, który obejmie większe miasta Europy, a także Chiny i Amerykę. W Koszycach w około 30 miejscach prezentowane będą różne rodzaje sztuki i literatury. Zaproszono 17 artystów zagranicznych, w tym jednego z Polski. Większość prezentacji będzie oczywiście dziełem Słowaków. Ale imprez, nie tylko kulturalnych, było już i będzie jeszcze w br. wiele. Od maja do Bożego Narodzenia na każdy weekend zaplanowano jakiś festiwal lub wydarzenie kulturalne.

JUŻ W 2012 ROKU

Jeszcze we wrześniu będzie mieć miejsce rekonstrukcja historyczna Średniowieczne Koszyce. Od 4 do 6-go słuchać można będzie muzyki podczas Międzynarodowego Festiwalu Jazzowego. Równocześnie jego ostatniego dnia odbędzie się Festiwal Świateł Nuit Blanche. 7-go, już po raz 89-ty (!) najstarszy w Europie i drugi na świecie Międzynarodowy Maraton Pokoju. Z najważniejszych imprez, w których można będzie uczestniczyć jeszcze w tym roku, warto wymienić Festiwal Sztuki Sakralnej (18.11. - 2.12.) oraz w grudniu Rzeźby Lodowe.

Jak wiele ciekawych i różnorodnych imprez przygotowali gospodarze ESK 2013 można przekonać się wertując niemal 300-stronicowy ich katalog wydany pod tytułem nawiązującym do tak głośnego ostatnio kalendarza Majów - "Przed i po Końcu Świata". Zawarto w nim także projekty inwestycyjne i dotyczące gospodarki kreatywnej.

Można w nim przeczytać również m.in. o stworzeniu "kanałów komunikacyjnych" między Koszycami i byłymi już, oraz przyszłymi Europejskimi Stolicami Kultury: Marsylią, Grazem, Essen, Peczem, Pilznem, Mons, Wrocławiem, wspomnianym już Krakowem i innymi. O promocji czterech wielkich postaci kultury słowackiej lub związanych ze Słowacją XX wieku, którymi są: Sándor Márai - literatura, Gyula Kosice - sztuki wizualne, Ľudovit Oelschläger - architektura i Juraj Jakubisko - film.

MIĘDZY WSCHODEM I ZACHODEM

W 2013 roku dołączy do nich około 40 kolejnych osobistości ze wschodniej Słowacji którym poświęcona zostanie specjalna publikacja w ramach programu Pentapolitana. Ponieważ Koszyce leżą na wschodniej granicy Unii Europejskiej, stanowią jedną z bram do niej, a zarazem miejsc dialogu między zachodem i wschodem bez oglądania się na granicę Schengen. Zwłaszcza z Białorusią, Ukrainą, Rosją, Serbią, Norwegią i Japonią.

Miasto nawiązuje także, bądź umacnia, stosunki partnerskie i wymianę kulturalną oraz tworzy własną sieć intelektualną, tzw. INTELNET z Barceloną, Marsylią, Brnem, Debreczynem, Charkowem i Sanki Petersburgiem. W programie tylko najważniejszych imprez i wydarzeń związanych z europejską stołecznością Koszyc w dziedzinie kultury w 2013 roku jest ich aż 120 ! Podzielonych tematycznie na Teatr i taniec, Film i fotografia, Muzyka, Literatura, Sztuki wizualne i nowe media oraz Przedsięwzięcia multimedialne.

Rozłożono je w czasie od stycznia do grudnia, ze szczególnym nasileniem od maja do października. W tym okresie wiele z nich może bowiem odbywać się na świeżym powietrzu. Będzie więc w czym wybierać. Wymienianie ich, nawet przykładowe, zajęłoby zbyt wiele miejsca. Nie jest zresztą potrzebne, gdyż wszystko znaleźć można na stronach internetowych: www.kosice2013.sk, www.facebook.com/kosice2013 i www.youtube.com/kosice2013. Zaś informacje i oferty turystyczne na stronie www.visitkosice.eu.

PROBLEMY Z DOJAZDEM

Koszyccy goście podkreślali, że ich miasto jest idealnym punktem wypadowym na jednodniowe wycieczki w okolice. W promieniu do 100 km znajduje się bowiem 5 obiektów z Listy Dziedzictwa Ludzkości UNESCO: Bardiejów, Jaskinia Aragonitowa - jedna z trzech na świecie, Drewniane kościoły przy granicy z Ukrainą, Zamek Spiski oraz Synagoga w Preszowie. A także cztery parki narodowe: Tatrzański, Słowacki Raj, Połoniny i Pieniński. Wiele wrażeń zapewniają również proponowane trasy turystyczne.

Poza już wspomnianymi w Koszycach, także kulinarna łącząca doznania smakowe z ciekawym programem oraz szlaki winnic i wina, zwłaszcza w regionie tokajskim. Jedyny problem dla nas, Polaków stanowi brak dobrej, a faktycznie żadnej bezpośredniej komunikacji z przyszłoroczną Europejską Stolicą Kultury. Ani kolejowej, ani autobusowej, ani lotniczej. Warszawę dzieli od Koszyc około 600 km, Kraków około 300. Przy czym stan i zatłoczenie naszych dróg doskonale znamy, słowackie są lepsze. Alternatywą są samoloty z Warszawy, a wkrótce także Gdańska i Poznania do Popradu, a stamtąd autobusy.

Sytuację poprawiłoby przedłużenie ich tras do Koszyc. I inne rozwiązania: kolejowe i autobusowe. O ile gospodarze ESK 2013 nie potrafią rozwiązać tego problemu, na większy napływ gości z Polski, zwłaszcza centralnej, północnej i zachodniej nie powinni liczyć. Ze stratą dla obu stron. Bo do Koszyc naprawdę warto pojechać.