Średniowieczne kurhany przypadkowo odkryrte w Górach Świętokrzyskich

Pierwsze na terenie Gór Świętokrzyskich cmentarzysko kurhanowe odkryli pracownicy sandomierskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Sandomierzanie ustalili również, że część zalesionych obecnie terenów zajmowały kiedyś pola uprawne.

Do odkrycia doszło przypadkowo, w czasie wycieczki w Góry Świętokrzyskie, zorganizowanej przez Oddział PTTK w Sandomierzu.

Podczas wędrówki pasmem Orłowińskim, na odcinku między górą Kiełków a górą Zamczysko, Marek Juszczyk, prezes Oddziału PTTK, jednocześnie pracownik sandomierskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, zwrócił uwagę na nienaturalne formy terenu, przypominające niewysokie kopce.

Pasmo Orłowińskie

Pasmo Orłowińskie

Pasmo Gór Świętokrzyskich, rozciągające się od przełomu rzeki Belnianki na zachodzie po dolinę Łagowicy na wschodzie. Zbudowane głównie z piaskowców i kwarcytów kambryjskich

Natomiast na grzebiecie góry Zamczysko w kilku miejscach zauważył niskie, kamienne wały, biegnące po grani i w poprzek stoku, ułożone z łupanego kamienia o szerokości około 2-2,5 metra i wysokości od kilkudziesięciu centymetrów do ponad jednego metra.

O odkryciu powiadomiono wojewódzkiego konserwatora zabytków. Odkrycie wstępnie potwierdził na miejscu dr Marek Florek, archeolog z delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Sandomierzu. Archeolog znalazł kolejne kurhany i wały.

Ustalenia są bardzo ciekawe. Wzniesienia, około 10 kopców, to prawdopodobnie cmentarzysko kurhanowe. Wielkość kopców i ich usytuowanie sugerują, że pochodzą one z wczesnego średniowiecza, choć nie można wykluczyć, że są starsze.
Byłoby to pierwsze cmentarzysko kurhanowe, odkryte na terenie Gór Świętokrzyskich.

- Jedyne po tej stronie Wisły, znane do tej pory cmentarzyska kurhanowe znajdują się w Międzygórzu i Kleczanowie. O cmentarzysku bądź tylko pojedynczych kurhanach w Górach Świętokrzyskich nie wiedziano - mówi dr Marek Florek.

Jeszcze bardziej interesujące, zdaniem Marka Florka, wydają się wały kamienne - miedze na stokach góry Zamczysko, której nazwa pochodzi od znajdujących się na jej szczycie pozostałości niewielkiego zameczku rycerskiego. Wały nie mają raczej związku z systemem obronnym budowli, bardziej prawdopodobne jest, że są to średniowiecze wały ziemne, usypane wzdłuż granic dawnych pól.

- W takiej sytuacji byłyby one dowodem, że w średniowieczu zalesione obecnie stoki niższych grzbietów Gór Świętokrzyskich, czasami traktowane jako pozostałość pradawnej puszczy, były polami ornymi, użytkowanymi co najmniej do schyłku średniowiecza - wyjaśniają pracownicy sandomierskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.

Zatem w średniowieczu areał pól uprawnych był znacznie większy niż obecnie. Tereny użytkowane rolniczo sięgały grzbietów niższych pasm górskich. Dużo mniejszy był natomiast zasięg lasów.

Zdaniem przedstawicieli Urzędu Ochrony Zabytków, o zaprzestaniu użytkowania części terenów zdecydowały zmiany klimatyczne - ochłodzenie klimatu, obniżenie się poziomu wód gruntowych. Zmiany te, określane niekiedy jako mała epoka lodowa, miały miejsce między XV a XVII wiekiem.
Odkrycia, jak podkreślają Marek Florek i Marek Juszczyk, odpowiednio oznakowane i opisane, mogą wzbogacać walory turystyczne Pasma Orłowińskiego.