W Kielcach naukowcy dyskutowali o historii kieleckich Żydów. Ich dzieje sięgają XIX wieku

Celem spotkania było zaprezentowanie nowych ustaleń naukowych dotyczących historii kieleckiej społeczności żydowskiej, wymiana poglądów i jednocześnie próba wskazania nowych obszarów badawczych. Stanowiło to jednocześnie jedno z wydarzeń podsumowujących wystawę czasową „Kielce – Keltz. Historia społeczności żydowskiej”, przygotowaną przez Muzeum Historii Kielc w związku z uznaniem przez kieleckich radnych roku 2022 „Rokiem Żydowskiego Dziedzictwa Kielc oraz Pamięci o Ofiarach Kieleckiego Getta”.

Chcemy dzięki konferencji pogłębić wiedzę na temat społeczności żydowskiej żyjącej w Kielcach na przełomie XIX i XX wieku. Założeniem jest ukazanie życia codziennego tej społeczności do 1942 roku, ale przekraczamy tę datę i pokazujemy pewne wydarzenia po zakończeniu II wojny światowej

- powiedziała profesor Beata Wojciechowska, dziekan Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu imienia Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Jednym z niezwykle interesujących zagadnień, które zostało poruszone na konferencji naukowej „Kielce – Keltz. Z dziejów Żydów w Kielcach” była kwestia pozostających w Kielcach nieruchomości żydowskich.

To temat, który wciąż budzi emocje. Udało nam się przygotować mapę obrazującą z zaznaczonymi nieruchomościami żydowskimi, których na początku lat 30. było około 500. Stanowiło to około 20% ogólnej zabudowy miasta. Kiedy przypomnimy, że wtedy społeczność żydowska to było 30% mieszkańców Kielc, to o żadnej nadreprezentacji nie może być mowy. Mitem jest zatem głoszony nieraz pogląd, że Żydzi posiadali większość kamienic w międzywojennych Kielcach

- powiedział doktor Paweł Wolańczyk z Muzeum Historii Kielc.

Pracownik Muzeum Historii Kielc dodał jednocześnie, że interesującym zagadnieniem pozostaje kwestia dalszych losów należących do Żydów zabudowań.

W czasie II wojny światowej, po wkroczeniu Niemców do Kielc, własność żydowska zaczęła być zabierana i rabowana. Ostatnim aktem było utworzenie getta w Kielcach, kiedy wszystkie kamienice, które należały do Żydów i znajdowały się poza terenem miejsca wyznaczonego dla ludności żydowskiej zostały w całości skonfiskowane

– stwierdził historyk

Po II wojnie światowej, już w 1945 roku, państwo polskie dawało możliwość zwrotu tak zwanego mienia opuszczonego i porzuconego.

Ta restytucja stała się możliwa i sprawnie prowadzona. Do Sądu Grodzkiego w Kielcach zaczęły napływać wnioski przede wszystkim spadkobierców przedwojennych właścicieli. Udało się ustalić, że ten proces zwracania mienia miał o wiele szerszy charakter niż do tej pory twierdzono, miedzy rokiem 1945, a 1947 zwrócono co najmniej 50% nieruchomości

– dodał doktor Paweł Wolańczyk.

Co dalej działo się z kamienicami?
Większość z nich była sprzedawana Polakom. Przykładem może być kamienica przy obecnej ulicy świętego Leonarda 4 w Kielcach, gdzie obecnie mieści się Muzeum Historii Kielc. W latach 30. należała ona do żydowskiego małżeństwa, które nie przeżyło wojny. W połowie 1945 roku do Sądu Grodzkiego w Kielcach zwrócił się wnuk tego małżeństwa, który po kilku tygodniach wszedł w posiadanie kamienicy. W kolejnych tygodniach sprzedał on nieruchomość Polakom. Jednak kwota za jaką sprzedał była znacząco niższa, niewiele ponad 400 tysięcy złotych, od rzeczywistej wartości kamienicy. Tego typu nieruchomości, zlokalizowane z centrum miasta, kosztowały nawet 2 miliony złotych. Ten proces sprzedawania kamienic jeszcze bardziej przyspieszył po pogromie 4 lipca 1946 roku w Kielcach – zakończył doktor Paweł Wolańczyk.

Organizatorami konferencji byli: Uniwersytet imienia Jana Kochanowskiego w Kielcach, Muzeum Historii Kielc, Kieleckie Towarzystwo Naukowe oraz Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach.

Patronat Honorowy nad konferencją „Kielce – Keltz. Z dziejów Żydów w Kielcach” objęli: Prezydent Miasta Kielce Bogdan Wenta oraz Rektor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach profesor Stanisław Głuszek.