Wystawa z Mauzoleum w Michniowie otwarta w czeskich Lidicach. To miejsce ma tragiczną historię

10 czerwca 1942 roku jednostki SS i niemieckiej policji przeprowadziły pacyfikację czeskiej wsi Lidice. Akcja eksterminacyjna była zemstą za zamach z 27 maja 1942 roku na Reinharda Heydricha, szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy, który sprawował funkcję protektora Czech i Moraw. W wyniku akcji eksterminacyjnej zginęło 192 mężczyzn, 60 kobiet oraz 88 dzieci. Większość Lidickich dzieci zostało wywiezionych i zginęło zagazowanych w obozie Chełmno nad Nerem. Po pacyfikacji trwały działania mające na celu wymazanie Lidic z mapy Czech. Zniszczono wszystkie budynki, cmentarz, kościół, gruzami zasypano staw, wycięto wszystkie drzewa, zmieniono nawet bieg rzeki przepływającej przez Lidice. Pierwszym pomnikiem upamiętniającym wydarzenia z 10 czerwca 1942 r., ustawili żołnierze Armii Czerwonej w 1945 r. na zbiorowej mogile lidickich mężczyzn. W tym samym roku podjęto decyzję, o wybudowaniu nowych Lidic, a na terenie po zniszczonej wsi utworzono miejsce pamięci narodowej. Miejsce po starych Lidicach jest swoistym połączeniem miejsca pamięci narodowej i parku sztuki. Za koncepcję całego założenia odpowiadał znany czeski architekt Frantiśek Marek. Głównym elementem architektonicznym jest oktagonalna glorieta i przylegające do niej arkadowe galerie z płaskorzeźbami, na których przedstawione są sceny z życia mieszkańców Lidic sprzed pacyfikacji. W 1962 r. wybudowano muzeum. W parkowym założeniu lidickiego miejsca pamięci odnajdziemy kilka rzeźb: Kobieta z różą, Kobieta z dzieckiem, Płacząca kobieta oraz składający się z 82 rzeźb lidickich dzieci pomnik autorstwa Marii Uchytilovej. Pomnik Dzieci Ofiar Wojny jest najbardziej rozpoznawalnym i wzruszającym symbolem tragicznych wydarzeń.

W Muzeum Miejsca Pamięci Lidice odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Dzieci i Wojna”. Wydarzenie zorganizował Polski Instytut w Pradze wraz z Muzeum Miejsce Pamięci w Lidicach. Maciej Ruczaj z Instytut Polskiego oraz doktor Eduard Stehlik, dyrektor lidickiego muzeum przywitali zgromadzonych gości z kilku ośrodków naukowych i kulturalnych w Polsce i Czechach. Przed rozpoczęciem obrad konferencyjnych przemówienie wygłosił Vitalii Usatyi z Ambasady Ukrainy w Republice Czeskiej. Opowiedział on o tragicznej sytuacji ukraińskich dzieci w trakcie trwającej obecnie wojny z Rosją. Po wstrząsających opisach rosyjskich zbrodni na narodzie ukraińskim nastąpiła chwila ciszy dla ofiar tego konfliktu.

Pierwszym prelegentem był Jan Špringl z Muzeum Miejsca Pamięci z Terezina w Czechach. Omówił on funkcjonowanie Kuratorium wychowania młodzieży w czasie okupacji niemieckiej w Czechach. Instytucja ta została powołana z inspiracji niemieckiej, gdyż miała wychowywać czeską młodzież na wzór Hitler-Jugend. Budziło to duże obawy i negatywne emocje w ocenie tej instytucji przez ówczesne społeczeństwo czeskie. Dzięki temu jednak, że była zarządzana przez czeskich pedagogów w kwestii wychowania ostatecznie nie doprowadziła do germanizacji wychowanków. W jej funkcjonowaniu skupiono się jednak na ogólnym rozwoju fizycznym dzieci i młodzieży.

Doktor Katarzyna Jedynak z Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie przybliżyła gościom cele i założenia placówki. Mauzoleum to polski odpowiednik lidickiego muzeum. Obie instytucje zajmują się upamiętnianiem ofiar mieszkańców wsi w czasie II wojny światowej. W swojej wypowiedzi prelegentka zwróciła uwagę na podobne aspekty działalności obu instytucji, historii oraz upamiętnienia ofiar pacyfikacji. W trakcie dyskusji po pierwszej serii prelekcji dużo miejsca poświęcono zagadnieniom architektury michniowskiego Mauzoleum. Następnie swoje prelekcje miały dr Anna Czocher oraz dr Joanna Lubecka, reprezentujące Instytut Pamięci Narodowej, oddział w Krakowie. Przedstawiły tematykę wsparcia dzieci w Krakowie w czasie okupacji niemieckiej oraz podstaw prawnych rozumienia ludobójstwa poprzez pryzmat rabowania i germanizacji dzieci.

Na temat tragedii lidickich dzieci wypowiedział się dyrektor Muzeum Miejsca Pamięci Eduard Stehlik. Przedstawił przyczyny niemieckiej pacyfikacji wsi Lidice oraz losów ofiar. W podobnym tonie wypowiedział się kolejny prelegent z Polski, Krzysztof Fijak, zaangażowany w międzynarodowy projekt „Ukradzione Dzieci”. Jako dziennikarz i publicysta wspomagał polsko-niemiecki zespół badający historię polskich dzieci wywiezionych do III Rzeszy do niemieckich rodzin. Głównym tematem projektu było przybliżenie historii i prób odnalezienia swojej tożsamości ofiar, ale także podkreślenie, iż niemieckie Ministerstwo Finansów nie uznało takich dzieci za ofiary wojny.

Doktor Maciej Zakrzewskiego z Instytutu Pamięci Narodowej mówił na temat komunizmu jako ustroju totalitarystycznego, jego koncepcji oraz ograniczeń dla jednostki. Kolejne wystąpienie także dotyczyło komunizmu, ale w wydaniu czeskim. Dr Jan Kalous z Muzeum Pamięci XX wieku w Pradze opowiedział o życiu osób represjonowanych przez czeskie władze komunistyczne. Jako ostatni wystąpił Miloš Prášil, były żołnierz sił pokojowych. Opowiedział o dzieciach, jakie spotykał w trakcie misji pokojowych na całym świecie.

Po konferencji goście przeszli do Parku Pamięci, pod pomnik dzieci lidickich. Po złożeniu kwiatów, udali się do Mauzoleum, gdzie otwarto wystawę dr Katarzyny Jedynak z Mauzoleum w Michniowie. Wystawa „817” przybliża sytuację mieszkańców polskich wsi w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej w czasie II wojny światowej. Wspomina również o tragicznych wydarzeniach jakie miały miejsce na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej. Tadeusz Sikora, dyrektor Muzeum Wsi Kieleckiej, którego Mauzoleum jest oddziałem, zaprosił organizatorów na rewizytę oraz wyraził wdzięczność za zaproszenie i otwarcie wystawy w tak szczególnym miejscu, jakim jest Mauzoleum w Lidicach. W trakcie spotkania głos zabrał ostatni żyjący świadek pacyfikacji Lidic, opowiadając swoją tragiczną historię.