W Skaryszewie dawny młyn przed wojną należał do żydowskich mieszkańców miasteczka

Niewiele osób może wiedzieć, że w czasie wojny w Skaryszewie było getto, gdzie hitlerowcy spędzili żydowskich mieszkańców miasteczka, a potem wywieźli ich do obozów śmierci. Anna Karolak, mieszkanka Skaryszewa, uczciła pamięć tragicznych losów mieszkańców, w rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim.

Miejscem uczczenia pamięci był budynek dawnego młyna przy ulicy Kobylańskiej 51 w Skaryszewie. To mocno zniszczony budynek, w którym prawie 100 lat temu już mielono mąkę. Jednym z ostatnich właścicieli młyna było małżeństwo Gratsztejn.
- W przeddzień 79 rocznicy powstania w getcie warszawskim, chcąc uczcić pomordowanych i skłonić na chwilę mieszkańców ulicy Żeromskiego w Skaryszewie do zadumy w jednej z nielicznych szybek w oknie młyna zawiesiłam plakat akcji żonkile - łączy nas pamięć. On przypominał o właścicielach młyna i historii naszej ulicy przy której przecież mieściło się getto - informuje Anna Karolak na swojej stronie społecznościowej.

To już druga taka akcja Anny Karolak, pierwszy raz była tu rok temu. Skaryszewianka przy okazji przypomniała historię młyna. Dostępne źródła podają, że młyn elektryczny przy ulicy Kobylańskiej 51 powstał prawdopodobnie w latach 1910-1912. Młyn był własnością: Lewki i Toby Łucji małżeństwa Grafsztajn. Młyn był już zarejestrowany w księdze adresowej i działał w latach 1926/27. Młyn „Polonja” został wykreślony z rejestru handlowego w 1935 roku. W Monitorze Polskim z dnia 5 kwietnia 1935 roku czytamy: „Lejba Grafsztajn" młyn elektryczny „Polonja” w Skaryszewie . Firma została wykreślona z rejestru handlowego.
Młyn, jako jedyny w regionie radomskim usytuowany jest nietypowo w pierzei ulicy, to znaczy w ciągu frontowych elewacji budynków ustawionych w szeregu po jednej stronie ulicy.

Piękna bryła z czerwonej, ręcznie formowanej i wypalanej cegły wygląda ślicznie w promieniach zachodzącego słońca, dach budynku kryty dachówką, ma żeliwne okna. Stylowa brama prowadziła kiedyś na młyńskie podwórze.
- Dla mnie był to i nadal jest piękny i ciekawy budynek, który powinien przeznaczony być na muzeum lub inną instytucję pielęgnująca lokalną historię – dodaje Anna Karolak.

Młyn powstał na bazie działającego w 1900 roku browaru majątku Chomentów, a najprawdopodobniej około 1918 roku został rozbudowany i przekształcony w młyn zasilany energią parową. Budynek mieszkalny właścicieli zbudowany z cegły ceramicznej powstał w XIX wieku i nawiązywał do typowej, historycznej zabudowy Skaryszewa. Jednoosiowy z dwuspadowym dachem i przejezdną sienią prowadzącą na podwórze na którym znajdował się drewniany magazyn na mąkę usytuowany na słupowym fundamencie.

Po wojnie mienie w skład którego wchodziło: plac o powierzchni 1 887 metrów kwadratowych, budynek mieszkalny wraz z budynkami gospodarczymi oraz młyn murowany-elektryczny, piętrowy zgodnie z dekretem z 8 marca 1946 roku o majątkach opuszczonych został uznany jako opuszczone mienie pożydowskie i przejęty przez Skarb Państwa i pozostawał pod zarządem i administracją urzędu miasta i gminy w Skaryszewie. 28 grudnia 1971 młyn został przejęty nieodpłatnie przez Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska w Skaryszewie i funkcjonował pod nazwą młyn nr 1 do około 1987 roku. Powtórnie powrócił na własność Urzędu Miasta i Gminy Skaryszew w 1989 roku.